علم تفصیلی ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
علم تفصیلی ( اصول فقه ) : علمِ دارای متعلق روشن و غیر مردّد
علم تفصیلی، مقابل علم اجمالی بوده و عبارت است از علمی که معلوم آن معین و روشن است و هیچ گونه تردید و ابهامی در آن راه ندارد؛ به خلاف علم اجمالی که در مصداق خارجی آن، تردید و ابهام وجود دارد.
به بیان دیگر، در علم تفصیلی نه در خود علم، نه در معلوم بالذات (صورت ذهنی) و نه در معلوم بالعرض (مصداق خارجی) تردید و ابهامی وجود ندارد؛ اما در علم اجمالی، هر چند در علم و معلوم بالذات ابهام وجود ندارد، اما در معلوم بالعرض (مصداق خارجی) تردید و ابهام وجود دارد.
پس هر گاه یک چیز (حکم یا موضوع) به روشنی برای کسی شناخته شده باشد، به آن علم تفصیلی دارد، مثل این که بداند در ظرفی شراب است و یا حکم شراب، حرمت است.
نکته اول:
چون علم تفصیلی، واقع را کامل و بدون ابهام به قاطع نشان می‌دهد و هیچ گونه تردیدی در آن راه ندارد، علت تامه برای تنجز تکلیف است، ولی در این که علم اجمالی در حکم علم تفصیلی است، یا در حکم جهل، اختلاف وجود دارد [۱] .
نکته دوم:
در بعضی موارد، علم تفصیلی در مقابل علم اجمالی ارتکازی به کار می‌رود و منظور از آن، علم به علم است، در مقابل علم اجمالی ارتکازی که مراد از آن، غفلت (عدم توجه) از علم می‌باشد. در بحث تبادر، از این نوع علم سخن به میان می‌آید و حل اشکال دور، از راه فرق گذاشتن میان این دو نوع علم صورت گرفته است [۲].
پانوشت
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 224
- اصول الاستنباط : صفحه 183
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه (134-135)
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 255
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «علم تفصیلی ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه علم تفصیلی ( اصول فقه ) به زیرصفحه علم تفصیلی ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- جلد 3 : صفحه 105
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 50
- اصطلاحات الاصول : صفحه 223، 224
- اصول الاستنباط : صفحه 183
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 32
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 123
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 191
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 95، 99
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 181
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 229، 284
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 136
- بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 152، 164
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 172، 178
- تحریرالمعالم : صفحه 147، 151
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 29
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 48
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه (134-135)، (135-134)، 177
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 39، 40
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 24
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 255
- فرهنگ معارف اسلامی جلد 3 : صفحه 537
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 65، 75
- فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 11
- کفایة الاصول : صفحه 313
- مبادی فقه و اصول : صفحه 226
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 433
- نهایة الاصول : صفحه 419