عملکردها

اطناب

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

اطناب : ادای مقصود به بیشتر از الفاظ متعارف، به اقتضای مقام

دو قسم اصلی علم بلاغت، «ایجاز» و «اطناب» است؛ به طوری که برخی گفته‌اند بلاغت چیزی جز ایجاز و اطناب نیست. اطناب در کلام، مقابل ایجاز در کلام است.

ایجاز یعنی ادای مقصود به کمتر از عبارت متعارف و معمول، و اطناب به معنای ادای مقصود به بیشتر از عبارت متعارف و معمول به اقتضای مقام است. برخی گفته‌اند ایجاز، تعبیر از مقصود به لفظ غیر زائد بر میزان متعارف است؛ در حالی‌که در اطناب از الفاظ زائد بر مقدار متعارف استفاده می‌شود. لازمه بیان اخیر، نبودن واسطه میان ایجاز و اطناب است؛ در حالی‌که در تعریف نخست، میان ایجاز و اطناب واسطه‌ای به نام «مساوات» تصور می‌شود؛ یعنی ادای مقصود به الفاظ متعارف؛ نه بیشتر و نه کمتر.

برخی معتقدند اطناب و اسهاب یک معنا دارند. در مقابل، عده‌ای اطناب را اخص از اسهاب دانسته‌اند؛ به این معنا که اسهاب را تطویل در کلام دانسته‌اند، اعم از این‌که این تطویل فایده‌ای داشته باشد یا نه؛ ولی تطویل در اطناب، همراه فایده است.

اطناب بر دو قسم است: 1. اطناب به بسط؛ 2. اطناب به زیادت.

توضیح هر یک در مدخل مربوط آمده است.

منابع

  1. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (179-181)
  2. لغت نامه دهخدا جلد 2 : صفحه 2462
  3. فرهنگ معارف اسلامی جلد 1 : صفحه 233

اصطلاح‌نامه

اعم

اسلوب معانی قرآن، مساوات (ادبیات)

اخص

اطناب به بسط، اطناب به زیادت

وابسته

اطناب کلام، ایجاز، مساوات (ادبیات)

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اطناب به زیرصفحه اطناب/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • اعجاز القرآن : صفحه 284
  • الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 179
  • فرهنگ معارف اسلامی جلد 1 : صفحه 233
  • فرهنگ معارف اسلامی جلد 1 : صفحه 233
  • لغت نامه دهخدا جلد 2 : صفحه 2462