کلمات سریانی قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
کلمات سریانی قرآن : کلماتی از قرآن، به زبان سریانی
«سریانی» نام قومی سامی‌نژاد است که با اقوام آرامی خویشاوند بوده‌اند و لهجه آنان را نیز سریانی می‌نامند. این لهجه در شمال عراق متداول است. کلماتی در قرآن کریم به زبان سریانی منسوب است؛ هرچند پاره‌ای از این کلمات به سریانی اختصاص ندارد و در بعضی دیگر از زبان‌های سامی نیز هست. کلمات سریانی قرآن کریم به نقل از سیوطی در کتاب ~المتوکلی~ به قرار ذیل است:
1. سَرِیّاً: نهر، جوی آب: «قَدْ جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا» (مریم// 24) .
2. طه: ای مرد (طه// 1) .
3. جنّات عَدْن: (توبه// 72) .
4. فردوس: باغ‌های انگور (کهف// 107) .
5. الطور: جبل، کوه: «وَرَفَعْنَا فَوْقَهُمُ الطُّورَ» (نساء// 154) .
6. هون: نرمی و بردباری: «وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِینَ یَمْشُونَ عَلَی الْأَرْضِ هَوْنًا» (فرقان// 63) .
7. هیت لک: بیا! برای تو هستم: «قَالَتْ هَیْتَ لَکَ قَالَ مَعَاذَ اللّهِ» (یوسف// 23) .
8. لات: نیست: «وَلَاتَ حِینَ مَنَاصٍ» (ص// 3) .
9. ربّانیون و ربّیّون: «وَلَکِن کُونُواْ رَبَّانِیِّینَ» (آل‌عمران// 79) ؛ «وَکَأَیِّن مِّن نَّبِیٍّ قَاتَلَ مَعَهُ رِبِّیُّونَ کَثِیرٌ» (آل‌عمران // 146) ؛ «أَسْلَمُواْ لِلَّذِینَ هَادُواْ وَالرَّبَّانِیُّونَ» (مائده// 44 و 63) ؛ «لَوْلاَ یَنْهَاهُمُ الرَّبَّانِیُّونَ وَالأَحْبَارُ» (مائده// 63) .
10. رَهو: ساکن و آرام: «وَاتْرُکْ الْبَحْرَ رَهْوًا»؛ «و دریا را هنگامی که آرام است پشت سرگذار» (دخان// 24) .
11. سُجَّد: سربه زیر و سجده‌کنان: «وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً» (بقره// 58) ؛ و نیز: نساء// 154؛ اعراف//161.
12. قیّوم: آن که به خواب نمی‌رود: «اللّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» (بقره// 255) .
13. اسفار: کتب: «کَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَارًا» (جمعه// 5) .
14. قُمَّل: مگس‌ها: «فَأَرْسَلْنَا عَلَیْهِمُ الطُّوفَانَ وَالْجَرَادَ وَالْقُمَّلَ وَالضَّفَادِعَ» (اعراف// 133) .
15. یَم: دریا: «فَانتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ» (اعراف// 136) .
16. شهر: ماه: «إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِندَ اللّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا» (توبه// 36) .
17. صلوات: کنیسه‌ها، عبادتگاه یهودیان: «وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ وَمَسَاجِدُ… » (حج// 40) .
18. آزر: «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِیمُ لأَبِیهِ آزَرَ» (انعام// 74) .
19. قنطار: پوست گاو پر از طلا و نقره (آل‌عمران// 75) .
نظرهای دیگری نیز در باره بعضی از این کلمات گفته شده است که باید به کتاب‌های لغت مراجعه شود.
نویسنده کتاب ~القرائات القرآنیه~ کلمات منسوب به سریانی را به دو دسته تقسیم کرده است:
1. کلماتی که در باره آن‌ها دیدگاه‌های کمیابی گفته نشده است؛ مانند: دین، موسی، سجدا، طور، عیسی، احد، اسماعیل، شهر، قنطار، ربانیون، یم، عدن، هون، رهواً و اسفار.
2. کلماتی که گرچه به سریانی منسوب است، ولی وجوه شاذی نیز در باره آن ذکر شده است؛ مانند: کرسی، قیوم، ربّیّون، مهیمناً علیه، قُمّل، هیت لک، اللوح، ابراهیم.
منابع
- المتوکلی فیما ورد فی القرآن باللغات : صفحه (103-114)
- القراءات القرآنیة فی ضوء علم اللغة الحدیث : صفحه 315
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 132
- لغة القرآن الکریم : صفحه (19-30)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «کلمات سریانی قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: