متشابه لفظی و معنوی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
متشابه لفظی و معنوی : آیه متشابه ناشی از خفا و ابهام در لفظ و دقت معنای آن
در متشابه لفظی و معنوی، منشأ تشابه هم در لفظ و هم در معنا وجود دارد؛ مانند: «وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَی وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ». (بقره// 189).
در شأن نزول آیه آمده است که عده‌ای از انصار در حال احرام از در وارد خانه و خیمه‌گاه نمی‌شدند؛ بلکه اگر در خانه‌های مسکونی می‌زیستند، پشت خانه نقبی را ایجاد و از آن‌جا رفت و آمد می‌کردند، و اگر چادرنشین بودند، از پشت خیمه بیرون می‌رفتند. این آیه برای از بین بردن این عادت جاهلی نازل شد.
تشابه در این آیه هم به دلیل اختصار کلام (یکی از عوامل لفظی تشابه) است؛ زیرا اگر می‌فرمود: «ولیس البر بأن تأتوا البیوت من ظهورها اذا کنتم محرمین بحجِّ او عمرة» تشابه به وجود نمی‌آمد؛ و هم به دلیل معنا است؛ زیرا برای فهم این آیه و معنا و مقصود آن باید از سبب نزول آن (عادت عرب جاهلی) اطلاع حاصل شود.
نیز ر. ک: متشابه لفظی؛ متشابه معنوی؛ عوامل لفظی و معنوی تشابه.
منابع
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 299
- المفردات فی غریب القرآن : صفحه 255
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 11
- دراسات فی علوم القرآن : صفحه 226
- درآمدی برعلوم قرآن : صفحه 228
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه متشابه لفظی و معنوی به زیرصفحه متشابه لفظی و معنوی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.