قلب (بلاغت)
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
قلب (بلاغت) : یکی از انواع مجاز لغوی
«قلب» از مجازهای لغوی و بر دو قسم است:
1. قلب اسناد: فعل یا حکمی به چیزی اسناد داده شود؛ در حالی که مقصود غیر آن است؛ مانند: «وَآتَیْنَاهُ مِنَ الْکُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ»؛ «و ما به او گنجینه‌هایی بخشیده بودیم که کلیدهای آن بر جوانان نیرومند هم سنگین می‌آمد» (قصص// 76) . در این آیه، ظاهراً «لتنوأُ» به «مفاتح» نسبت داده شده است؛ در حالی که مقصود، اسناد «لتنوأ» به «العصبة» است.
«لِکُلِّ أَجَلٍ کِتَابٌ»؛ «برای هر زمانی نوشته‌ای است» (رعد// 38) ؛ در حالی که معنای اصلی آن «لکل کتاب اجل» است؛ یعنی «برای هر نوشته‌ای زمانی است».
2. قلب عطف: یعنی جای معطوفٌعلیه و معطوف عوض شود؛ مانند: «فَأَلْقِهْ إِلَیْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ فَانظُرْ مَاذَا یَرْجِعُونَ»؛ «نامه را نزد آنان بیفکن، سپس از آنان روی برتاب و ببین چه پاسخی می‌دهند» (نمل// 28) که در تقدیر چنین است: «فانظر ماذا یرجعون ثم تول عنهم». در این آیه «تول عنهم» که معطوف است، معطوفٌعلیه قرار گرفته، و «فانظر ماذا یرجعون» که معطوفٌعلیه است، به جای آن آمده است.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 128
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 288
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 309
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قلب (بلاغت) به زیرصفحه قلب (بلاغت)/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.