سوره حدید ( علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
سوره حدید ( علوم قرآنی ) : پنجاه و هفتمین سوره قرآن
واژه «حدید» (آهن) شش بار در قرآن آمده است؛ از جمله در آیه 25 سوره حدید از آن به عنوان مظهر قدرت و منفعت، در کنار نزول کتاب و میزان (سمبل مکتب و عدالت اجتماعی) یاد می‌کند. نام حدید برای سوره، از همین آیه گرفته شده است.
هدف اصلی سوره، تحریک و تشویق مؤمنین به انفاق در راه خداست، که از ایمان و تقوا سرچشمه می‌گیرد. تکرار امر صریح به این معنا در خلال آیات این سوره اشعار بدان دارد، یک جا میفرماید: «آمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَکُمْ مُسْتَخْلَفِینَ فِیهِ...» و جای دیگر میفرماید: «مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً...» و باز جای دیگر میفرماید: «إِنَّ الْمُصَّدِّقِینَ وَ الْمُصَّدِّقاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً» و در تشویق مردم به این عمل همین بس که انفاق مردم را قرض دادن آنان به خدای عز اسمه دانسته، و معلوم است که خدای عز و جل عالیترین و مقدسترین و بهترین مطلوب است، او هرگز خلف وعده نمیکند، و او وعده داده که اگر به وی قرض بدهند مضاعف و چند برابر برمیگرداند، و نیز وعده داده که در عوض انفاقشان اجری کریم و بسیار زیاد بدهد.
و نیز اشاره کرده به این که منشأ این انفاق تقوا و ایمان به رسول است، و اثر آمرزش گناهان و داشتن دو برابر از رحمت و ملازمت با نور، و بلکه ملحق شدن به صدیقین و شهدا در نزد خدای سبحان است.
و در خلال آیات سوره معارفی هم راجع به مبدأ و معاد آمده، و دعوت به تقوا و اخلاص ایمان و زهد دارد، و نیز مشتمل بر مواعظی است. چون تشویق و تحریک مردم به انفاق، و اینکه انفاق، قرض دادن به خدا است. و چون ممکن است توهم شود که مگر خدا به مال ما محتاج است، لذا از همان آغاز سخن یعنی اولین کلمه سوره مساله نزاهت خدا از احتیاج را خاطر نشان نموده، فرموده: ' آنچه در زمین و آسمانها است خدا را تسبیح میگویند'.
ویژگی‌های سوره حدید:
1. این سوره 29 آیه به عدد کوفی و بصری، و 28 آیه به عدد دیگرمکتب‌ها و 544 کلمه و 2476 حرف دارد.
2. در ترتیب نزول، نود و چهارمین و در مصحف شریف پنجاه و هفتمین سوره قرآن است که پس از سوره زلزال و پیش از سوره محمد (ص) نازل شد.
3. گفته شده: این سوره به شهادت سیاق آیاتش در مدینه نازل شده. و بعضی از مفسرین ادعا کردهاند که مدنی بودن این سوره اجماعی است.
4. از نظر کمیت از سوره‌های مفصّل طوال و اندکی کمتر از یک حزب قرآن است.
5. دومین سوره از سوره مسبحات است.
6. نسخی در این سوره واقع نشده است.
محتوای این سوره:
1. خداشناسی، تسبیح خدا و اوصاف الهی؛ 2. آفرینش زمین و آسمان در شش روز؛ 3. ترسیم وضعیت مؤمنان و منافقان در قیامت؛ 4. نفی رهبانیت و کناره‌گیری از جامعه؛ 5. جایگاه جهاد، انفاق و قرض دادن؛ 6. بلایا، مصائب و تقدیرات الهی؛ 7. قسط و عدل به‌واسطه انزال کتاب و رسولان و….
منابع
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 19 : صفحه 143
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 66
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 50
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (41-43)
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 453
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- تاریخ قرآن : صفحه 587
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- تفسیر نمونه جلد 23 : صفحه 288
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 416
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 120
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «سوره حدید ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- آیه 003 حدید ( علوم قرآنی )، آیه 008 حدید، آیه 013 حدید، آیه 016 حدید، آیه 020 حدید، آیه 021 حدید، آیه 022 حدید، آیه 023 حدید، آیه 025 حدید، آیه 027 حدید، آیه 028 حدید، آیه 029 حدید، آیه 10 حدید
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره حدید ( علوم قرآنی ) به زیرصفحه سوره حدید ( علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با سوره ها : صفحه 29
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (41-43)، 50، 66
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 47
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 194
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 251
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (137-139)
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 19 : صفحه 143
- بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 453
- تاریخ جمع قرآن : صفحه 205، 290
- تاریخ قرآن : صفحه 587
- تفسیر نمونه جلد 10 : صفحه 120
- تفسیر نمونه جلد 23 : صفحه 288
- جواهر القرآن : صفحه 138، 200
- شناخت سوره های قرآن : صفحه 416
- علوم القرآن عند المفسرین جلد 1 : صفحه 317
- پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه 146