عملکردها

حد ترخص

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها

توضیح مفهومی

حدّ ترخّص

حدّ تَرَخُّص: مکان مشروعیّت یافتن تقصیر در نماز برای مسافر.

حدّ ترخّص در اصطلاح فقه به مکانی اطلاق می‏شود که مسافر با رسیدن به آن جا دیوار خانه‏های شهر را نبیند و اذان را نشنود. از این عنوان در باب صلات سخن گفته‏اند.

از شرایط مشروعیّت یافتن تقصیر نماز و افطار روزه برای مسافر، رسیدن او به حدّ ترخّص است؛ چنان که هنگام بازگشت از سفر، حدّ ترخّص، نقطه پایان مشروعیّت قصر نماز خواهد بود. 1

در اینکه معتبر در حدّ ترخّص، تحقق یکی از دو ملاک یاد شده) ندیدن دیوار خانه‏های شهر و نشنیدن اذان (است، یا هر دو باهم، و یا نشنیدن صدای مؤذّن به تنهایی و یا ندیدن دیوار خانه‏های شهر به تنهایی، اختلاف است. قول اوّل به مشهور متقدمان و قول دوم به مشهور متأخران منسوب است. 2

اختلاف موجود در حدّ ترخّص هم، زمان رفتن شخص به سفر را شامل می‏شود و هم زمان بازگشت او از سفر را؛ لیکن برخی از کسانی که تحقق هر دو امر را معتبر دانسته‏اند، بین رفتن به سفر و بازگشت از آن به وطن تفصیل داده و در صورت نخست حدّ ترخّص را عبارت از تحقق هر دو امر فوق دانسته و در فرض دوم قائل به وجوب قصر نماز برای مسافر تا رسیدن به خانه خود شده‏اند؛ چنان که برخی از کسانی که قائل به کفایت یکی از دو امر یاد شده، در تحقق حدّ ترخّص در رفتن به سفر شده‏اند، هنگام بازگشت، تقصیر نماز را تا حدّ شنیدن صدای مؤذّن واجب می‏دانند. 3

در اینکه حدّ ترخّص در شهرهای بسیار بزرگ) ر بلاد کبیره (همانند حدّ ترخّص در شهرهای متوسط و کوچک است یا اینکه حدّ ترخّص در آنها عبارت است از ندیدن دیوار آخرین خانه‏های محلّه‏ای که در آن سکونت دارد و نشنیدن اذان آن، اختلاف است. بنابر قول دوم، مبدأ مسافت در بلاد کبیره آخر محلّه است نه آخر شهر. 4

1. العروة الوثقی 2 461 - 460 /3. الحدائق الناضرة 408 - 405 /11؛ جواهر الکلام 3 294 - 285 /14. الحدائق الناضرة 415 - 411 /11؛ جواهر الکلام 4 303 - 299 /14. مستندالشیعة 296 /8؛ العروة الوثقی 463 /3.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 245

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حد ترخص» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

خطه البلد

اعم

احکام سفر، مقدار ( فقه )

اخص

به لحاظ بلد:
حد ترخص بلاد کبیره، حد ترخص بلاد متوسط
به لحاظ مقیم و مسافر:
حد ترخص محل اقامت، حد ترخص مکان بعد سی روز، حد ترخص وطن

وابسته

افطار قبل از حد ترخص، برگشت به حد ترخص، رسیدن به حد ترخص، شک در حد ترخص، عدم خروج از حد ترخص، قصد مسافت، مبدأ مسافت، مبدأ مسافت بلاد کبیره، مکان قصر نماز، نماز در حد ترخص

== منابع ==treatise-content?id=53%D8%AD%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D8%AE%D8%B5index.php?catid=50

  • الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 779، 787(251 (251-256 )
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 245
  • مستمسک العروة الوثقی جلد 8 : صفحه 88
  • مهذب الاحکام جلد 9 : صفحه 154، 214