حدیث حِلّ
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
حدیث حِلّ : حدیث دلالت کننده بر برائت شرعی؛ کل شیء لک حلال حتّی تعرف الحرام بعینه
حدیث حل، از احادیثی است که برای اثبات برائت شرعی به آن استدلال شده است. این حدیث به صورت‌های متفاوت روایت شده است؛ در یک نقل آمده است: ' کل شیء فیه حلال و حرام فهو لک حلال حتی تعرف الحرام بعینه '. [۱] در برخی نسخه‌ها آمده: ' حتی تعرف الحرام منه بعینه ' و در نقلی دیگر آمده: ' کل شیء لک حلال حتی تعرف الحرام بعینه '.
بنابراین، هر چیزی که در حلال بودن آن شک شود، محکوم به حلیت است تا این که حرمت آن قطعی شود.
در این که آیا این روایات فقط شامل شبهات موضوعی می‌شود یا شبهات حکمی را نیز در بر می‌گیرد اختلاف وجود دارد؛ برخی مثل مرحوم ' آخوند خراسانی ' هر چند به طور مسلّم آنها را شامل شبهات موضوعی می‌دانند، ولی دلالت آنها را بر شبهات حکمی نیز می‌پذیرند.
برخی دیگر مثل مرحوم ' نائینی ' این روایات را به قرینه کلمه ' بعینه ' و قراین دیگر، فقط در شبهات موضوعی ظاهر می‌دانند.
بعضی برای شبهات حکمی، به حدیث ' مسعدة بن صدقة ' استناد می‌نمایند که در آن، امام صادق (ع) می‌فرماید:
' قال سمعته یقول کل شیء هو لک حلال حتی تعلم انه حرام بعینه فتدعه من قبل نفسک و ذلک مثل الثوب یکون علیک قد اشتریته و هو سرقة و المملوک عندک لعله حرّ قد باع نفسه او خدع فبیع او قهر فبیع او امراة تحتک و هی اختک او رضیعتک و الاشیاء کلها علی هذا حتی یستبین لک او تقوم به البینة ' [۲] .
با این بیان که روایت در مقام انشای قاعده حل است و آوردن موارد متعدد، برای مثال است، نه برای بیان حصر موارد قاعده حل، تا به شبهات موضوعی اختصاص یابد.
پانوشت
منابع
- منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 84
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 48
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 363
- انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 72
- سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (258-274)
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 462
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «حدیث حِلّ» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حدیث حِلّ به زیرصفحه حدیث حِلّ/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 183، 202، 373، 374
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 379، 382، 383
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 48، 49
- انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 72
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 462
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 64، 65، 67
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 175، 187، 188
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 231
- سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (258-274)
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 291، 292
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 328
- فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 410، 411، 413، 432
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 363
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 271، 273، 274
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 324، 423
- منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 7، 8، 9، 116
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 240، 334، 348، 568
- منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 84
- نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 233
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -1 : صفحه 67، 68، 69، 71، 72
- نهایة الافکار جلد 4-1 : صفحه 67، 68، 69، 71، 72
- وسائل الشیعه جلد 12 : صفحه 59، 60