جملههای انشایی
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
جملههای انشایی : کلامِ صادر شده به قصد ایجاد معنا و غیر قابل تصدیق و تکذیب
جملههای انشایی، از اقسام جملههای تام و مقابل جملههای خبری بوده و به کلام تامی گفته می‌شود که برای آن در عالم خارج، ما به ازایی نیست؛ به بیان دیگر، مرکب تامی است که قابل تصدیق و تکذیب نمی‌باشد، مانند: ' اضرب ' که به مجرد انشا، در خارج و عالم اعتبار، ایجاد می‌شود و قبل از آن وجود نداشته است.
در کتاب ' کشاف اصطلاحات الفنون ' آمده است:
' الجملة اما خبریة او انشائیة لانه ان کان لها خارج تطابقه او لا تطابقه فخبریة و الا فانشائیة '. [۱]
میان اصولیون درباره فرق انشا و خبر اختلاف است؛ برخی همانند مرحوم ' محقق خراسانی ' تفاوت انشا و اخبار را در مدلول تصدیقی می‌دانند و آن را از حوزه مدلول استعمالی کلام، خارج دانسته و می‌گویند: اگر مقصود جدی از آوردن کلام، دلالت آن بر ثبوت نسبت یا نفی آن در عالم خارج یا ذهن باشد، خبر است و اگر مقصود از کلام، ایجاد معانی به وسیله الفاظ، یعنی ثبوت و تحقق معانی با این الفاظ باشد، انشا است.
برخی دیگر هم چون مرحوم ' خویی ' تفاوت این دو را در مدلول استعمالی کلام دانسته و می‌گویند: اگر جمله به قصد حکایت از خارج گفته شود، اخبار است و اگر به قصد طلب و ایجاد امری در عالم اعتبار باشد، انشا است.
پانوشت
منابع
- منطق صوری : صفحه 68
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 27
- کفایة الاصول : صفحه 27
- تحریرالفصول جلد 1 : صفحه 62
- المنطق : صفحه (50-51)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «جملههای انشایی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جملههای انشایی به زیرصفحه جملههای انشایی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 409
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 353، 354، 356، 357
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 16
- المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 81، 82، 85، 316
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 534، 535
- المعالم الجدیدة للاصول : صفحه 126، 133
- المنطق : صفحه (50-51)
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 275
- بحوث فی الاصول جلد -1 : صفحه 27
- بحوث فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 263، 288، 289، 290، 291، 292، 293، 294، 295، 296، 299، 300
- تحریرالفصول جلد 1 : صفحه 62
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 35، 38
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 38، 485
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 27، 158
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 91
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 73
- کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم جلد 1 : صفحه 246
- کفایة الاصول : صفحه 27، 91
- مباحث اصولی : صفحه 306، 364
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 85، 87، 88
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 22، 23
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 72
- منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 123، 140، 147، 148، 149
- منطق صوری : صفحه 68
- نهایة الاصول : صفحه 300