تمنّی

توضیح مفهومی

تمنّی : آرزوی امر غیرمحتَمل

'تمنی' از اقسام انشا، و به معنای خواستن امر مورد پسندی است که امیدی برای دستیابی به آن نیست؛ یا به سبب محال بودن آن، مثل: «یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَابًا»؛ «کاش من خاک بودم!» (نبأ//40) . و یا دستیابی به آن ممکن است، اما امیدی برای به دست آوردن آن نیست؛ مثل: «یَا لَیْتَ لَنَا مِثْلَ مَا أُوتِیَ قَارُونُ»؛ «ای کاش ما نیز مانند آن‌چه به قارون داده شد داشتیم!» (قصص// 79) .

برخی اشکال کرده‌اند که چیزی که به دست آوردنش ممکن نباشد، چگونه درخواست می‌شود؟

فخر رازی می‌گوید: بهتر آن است که تمنی، ترجی و قسم را از اقسام طلب نشماریم؛ زیرا طلبی در آن نیست؛ بلکه تنبیه و آگاهی بر مطلب و مراد است، اما می‌توان آن را 'انشا' نامید.

حروف تمنی عبارتند از:

1. لیتَ: «یَا لَیْتَنَا نُرَدُّ وَلاَ نُکَذِّبَ بِآیَاتِ رَبِّنَا»؛ «کاش ما را باز‌می‌گرداندند و دیگر آیات پروردگارمان را انکار نمی‌کردیم!» (انعام// 27) .

2. هل: «فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَاء فَیَشْفَعُواْ لَنَا»؛ «آیا شفیعانی داریم که برای ما شفاعت کنند؟ » (اعراف// 53) .

3. لو: «فَلَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّةً فَنَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ»؛ «کاش برای ما بازگشتی بود تا آن‌گاه از مؤمنان می‌شدیم» (شعراء// 102).

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (321-323)
2. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 279
3. دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه 808
4. محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 866

اصطلاح‌نامه

اعم

خبر و انشا

وابسته

ادات تمنّی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تمنّی به زیرصفحه تمنّی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آموزش علوم قرآن جلد 3 : صفحه 279
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 279، 280
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (321-323)، 323
• البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (334-335)، (335-334)
• الجوهرالنضید : صفحه 38
• الشفا-المنطق جلد 1-5 : صفحه 31
• تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه : صفحه (42-43)
• دانش نامه علائی : صفحه 7
• دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 1 : صفحه 808
• درة التاج, منطق جلد -2 : صفحه 25
• رهبرخرد : صفحه (24-26)، 26
• فرهنگ لاروس جلد 1 : صفحه 658
• قرآن ثقل اکبر جلد 218364 : صفحه 1
• قرآن ثقل اکبر : صفحه 218
• محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 866
• منطق نوین مشتمل بر : اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه تالیف صدرالدین شیرازی : صفحه (141-142)