تفخیم (ایجاز)
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تفخیم (ایجاز) : بزرگ شمردن چیزی؛ از اسباب ایجاز حذف
یکی از انگیزه‌های ایجاز حذف، بزرگنمایی و ارج نهادن است؛ یعنی گاهی برای بزرگ جلوه دادن و اهتمام به چیزی، ایجاز حذف انجام می‌گیرد؛ مانند:
1. «وَسِیقَ الَّذِینَ اتَّقَوْا رَبَّهُمْ إِلَی الْجَنَّةِ زُمَرًا حَتَّی إِذَا جَاؤُوهَا وَفُتِحَتْ أَبْوَابُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَا سَلَامٌ عَلَیْکُمْ طِبْتُمْ فَادْخُلُوهَا خَالِدِینَ»؛ «و کسانی که از پروردگارشان پروا داشتهاند گروه گروه به سوی بهشتسوق داده شوند تا چون بدان رسند و درهای آن (به رویشان) گشوده گردد و نگهبانان آن به ایشان گویند سلام بر شما خوش آمدید در آن درآیید (و) جاودانه (بمانید)» (زمر// 73) که در وصف بهشت آمده و جواب آن نیامده است تا بزرگی و مهم بودن مطلب را نشان بدهد.
2. «وَلَوْ تَرَیَ إِذْ وُقِفُواْ عَلَی النَّارِ» (انعام// 27) . این آیه در وصف جهنمیان آمده و جواب آن که حذف شده، به این مضمون است: «لرأیت امراً فظیعاً لاتکاد تحیط به العبارة؛ اگر ببینی هنگامی که جهنمیان در آستانه جهنم قرار گیرند، هر آینه امر بزرگی را خواهی دید که الفاظ را یارای بیان آن نیست».
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 105
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 190
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 388