تشبیه مقلوب
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تشبیه مقلوب : وارد کردن ادات تشبیه بر مشبّه
یکی از قواعد تشبیه این است که ادات تشبیه بر مشبّهٌ‌به وارد شود؛ ولی گاهی به انگیزه‌های مختلف ادات بر سر مشبّه درمی‌آید، که در این صورت، آن را «تشبیه مقلوب و معکوس» می‌نامند؛ زیرا به گمان این که وجه‌شبه در مشبّه قوی‌تر و ظاهرتر است مشبّه جای مشبهٌ‌به، و مشبّهٌ‌به جای مشبّه قرار می‌گیرد؛ مانند:
1. «قَالُواْ إِنَّمَا الْبَیْعُ مِثْلُ الرِّبَا» (بقره// 275) . اصل این است که بگویند «إنّما الربا مثل البیع»؛ زیرا بحث در ربا است، نه بیع؛ ولی از قاعده عدول شده است و ربا را اصل قرار داده و بیع را به آن ملحق کرده‌اند.
2. «أَفَمَن یَخْلُقُ کَمَن لاَّ یَخْلُقُ» (نحل// 17) .
3. «أَفَنَجْعَلُ الْمُسْلِمِینَ کَالْمُجْرِمِینَ» (قلم// 35).
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه (426-428)
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 342
- القرآن و الصورة البیانیة : صفحه 105
- موسوعة الامثال القرآنیة جلد 2 : صفحه 479
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تشبیه مقلوب» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: