ترقی و تدلّی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ترقی و تدلّی : رعایت ترتیب از پایین به بالا و برعکس؛ از اسباب تقدیم و تأخیر
ترقی و تدلّی از اسباب تقدیم و تأخیرند. رعایت ترتیب از پایین به بالا (ترقی) و از بالا به پایین (تدلّی) سبب تقدیم و تأخیر می‌شود.
مثال ترقی: تقدیم «أرجل» بر «أید» در آیه: «أَلَهُمْ أَرْجُلٌ یَمْشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَیْدٍ یَبْطِشُونَ بِهَا»؛ «آیا آنها پاهایی دارند که با آن راه بروند یا دستهایی دارند که با آن کاری انجام دهند» (اعراف// 195) .
مثال تدلّی: تقدیم «سنه» بر «نوم» در آیه: «لاَ تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ»؛ «نه خوابی سبک او را فرو میگیرد و نه خوابی گران» (بقره// 255) ؛ تقدیم «صغیره» بر «کبیره» در آیه: «لَا یُغَادِرُ صَغِیرَةً وَلَا کَبِیرَةً»؛ «که هیچ (کار) کوچک و بزرگی را فرو نگذاشته» (کهف// 49) و تقدیم «مسیح» بر «ملائکه» در: «لَّن یَسْتَنکِفَ الْمَسِیحُ أَن یَکُونَ عَبْداً لِّلّهِ وَلاَ الْمَلآئِکَةُ الْمُقَرَّبُونَ»؛ «مسیح از اینکه بنده خدا باشد هرگز ابا نمیورزد و فرشتگان مقرب (نیز ابا ندارند)» (نساء// 172).
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه (268-271)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 46
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 329
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ترقی و تدلّی به زیرصفحه ترقی و تدلّی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.