اسباب اختصاص موات
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اسباب: حق اولویت و اختصاص با اسباب زیر حاصل میشود.
1. حیازت: چنانچه کسی چیزی را که مالیت ندارد - مانند شراب - حیازت کند و آن را به تصرف خود در آورد، نسبت به آن حق اختصاص پیدا میکند. 6
البته اگر چیزی علاوه بر عدم مالیّت، منفعت حلال قابل اعتنا نیز نداشته باشد، از قبیل مگس و پشه، در ثبوت حق اختصاص به آن اختلاف است. 7 از برخی، در این قسم - که مالیت ندارد - عدم ثبوت حق اختصاص نقل شده است. 8
کسی که بدون قصد تملّک، مباحی از مباحات اصلی، مانند هیزم و علوفه زمین بی مالک را حیازت کرده است، بنابر قول برخی، نسبت به آن، حق اختصاص پیدا میکند. 9
2. اقطاع: اقطاع زمین با تحقق شرایط آن موجب ثبوت حق اولویت و اختصاص برای اقطاع شونده میشود10) ر اقطاع (.
3. تحجیر: تحجیرِ) سنگ چینی و مانند آن (زمین موات موجب ثبوت حق اولویت و اختصاص نسبت به زمین سنگ چینی شده برای تحجیر کننده است11) ر تحجیر (.
4. سَبْق: پیشی گرفتن بر دیگران در استفاده از مکانهای عمومی و موقوفات عام) ر مشترکات (، همچون مساجد، موجب ثبوت حق اولویت و اختصاص برای پیشی گیرنده میباشد12) ر حق سبق (.
5. احیا: احیای زمین موات بنابر قول برخی موجب ثبوت حق اختصاص نسبت به حریم آن است) ر حریم (. برخی، احیا کننده را مالک حریم دانستهاند. 13
احیای زمین موات به قول برخی، از اسباب ثبوت حق اختصاص آن زمین برای احیا کننده است؛ هرچند بنابر قول مشهور،
بلکه اجماعِ ادعا شده، احیا موجب ملکیت است14) ر احیاء موات (.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 331