نمایش مبدأ برای ادله عقلی احتیاط

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

'''ادله عقلی احتیاط''' : دلایل عقلیِ اثبات کننده اصل احتیاط

ادله عقلی احتیاط، مقابل ادله شرعی احتیاط بوده و به ادله‌ای عقلی گفته می‌شود که برای اثبات اصل احتیاط به آنها استدلال شده است.

توضیح:

اخباری‌ها و کسانی که به احتیاط در شبهات بدوی بعد از جست‌و‌جو، اعتقاد دارند، از راه‌های گوناگون برای اثبات احتیاط به دلیل عقلی استدلال نموده‌اند:

1. برخی استدلال نموده‌اند که ما به وجود واجبات و محرمات واقعی در بین مشتبهات وجوبی یا تحریمی علم اجمالی داریم؛ بنابراین، وظیفه ما احتیاط در شبهات وجوبی و تحریمی است، زیرا به اشتغال ذمه خود به تکالیف واقعی علم اجمالی داریم و از آن جا که اشتغال یقینی، فراغ ذمه یقینی را طلب می‌کند، چاره‌ای جز احتیاط وجود ندارد.

به این استدلال پاسخ داده شده که: شارع طرق و اماراتی که تکلیف مکلف را روشن می‌کند در اختیار وی قرار داده است، از این رو، این علم اجمالی به علم تفصیلی و شک بدوی منحل می‌گردد؛ پس مانعی ندارد در شبهات حکمی، بعد از جست‌و‌جو و عدم دست‌رسی به دلیل، به برائت حکم دهیم.

2. گروهی دیگر، برای اثبات وجوب احتیاط به ' اصالة الحظر ' و ' اصالة التوقف ' استدلال کرده‌اند. در این که عقل درباره افعال عادی یا غیر ضروری ـ در مقابل افعال ضروری، هم چون تنفس ـ صرف نظر از حکم شرع چه حکمی دارد، میان اصولیون اختلاف وجود دارد؛ بعضی اعتقاد دارند که عقل به اباحه حکم می‌کند (اصالة الاباحه) ، برخی دیگر بر این باورند که به ممنوعیت و حظر حکم می‌نماید (اصالة الحظر) و گروهی می‌گویند برای ما مشخص نیست که عقل، به اباحه حکم می‌کند یا به منع، و به توقف معتقد شده‌اند.

با توجه به این مقدمه، اخباری‌ها این گونه استدلال می‌کنند که در این موارد، ما یکی از دو قول منع یا توقف را اختیار می‌کنیم و می‌گوییم تا زمانی که برائت و اباحه ثابت نشده باشد، عقل به طور مستقل حکم به ممنوعیت و احتیاط می‌نماید؛ برای مثال، در مورد استعمال دخانیات که از افعال عادی است و ترخیص در آن از جانب شارع معلوم نیست، حکم به احتیاط می‌کنیم.

3. عده‌ای می‌گویند مبنای ' اصل احتیاط ' حکم عقل به دفع ضرر محتمل است (قاعده دفع ضرر محتمل) ؛ بنا بر این، هرگاه در مورد ترک یا انجام کاری، احتمال ضرر اخروی باشد، عقل حکم به احتیاط می‌کند.

برای مثال، اگر مکلف‌به وجوب نماز در روز جمعه علم دارد، اما نمی‌داند واجب، نماز جمعه است یا نماز ظهر، در این جا چون ترک هر یک، احتمال ضرر اخروی را به دنبال دارد، عقل می‌گوید احتیاط کن و هر دو را به جا بیاور.
=== منابع ===
#کفایة الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#394 394]
#انوار الاصول جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#73 (73-79)]
#علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#264 264]
#فرائد الاصول جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_1.htm#353 (353-355)]
#بحوث فی علم الاصول جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_5.htm#79 79]
#ایضاح الکفایة جلد 4 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_4.htm#494 (494-508)]
#سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_11.htm#334 (334-356)]
#[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/12733 فرهنگ نامه اصول فقه]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''ادله عقلی احتیاط'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::ادله احتیاط عقلی]]
=== اعم ===
:[[اعم::ادله احتیاط]]
=== اخص ===
:[[اخص::قاعده دفع ضرر محتمل]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::ادله شرعی احتیاط]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::اصول الاستنباط]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1163/index.htm#221 221]
*[[منبع::الاصول العامة للفقه المقارن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/886/index.htm#521 521]
*[[منبع::الفوائد الحائریة]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1167/index.htm#67 67]
*[[منبع::المحصول فی علم الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_3.htm#414 414]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_3.htm#419 419]
*[[منبع::المحکم فی اصول الفقه جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/882/882_4.htm#72 72]
*[[منبع::انوار الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#73 (73-79)]
*[[منبع::ایضاح الکفایة جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_4.htm#494 (494-508)]
*[[منبع::بحوث فی علم الاصول جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_5.htm#79 79]
*[[منبع::حقایق الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_2.htm#242 242]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_2.htm#255 255]
*[[منبع::سیری کامل در اصول فقه جلد 11]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_11.htm#334 (334-356)]
*[[منبع::علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#264 264]
*[[منبع::فرائد الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_1.htm#353 (353-355)]
*[[منبع::کفایة الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#394 394]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#396 396]
*[[منبع::مبادی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5151/index.htm#125 125]
*[[منبع::مصباح الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_2.htm#303 303]
*[[منبع::منتقی الاصول جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_4.htm#486 486]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_4.htm#492 492]
*[[منبع::نهایة الافکار جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_3.htm#247 247]
[[رده:ادله عقلی احتیاط]]
[[کد::15990| ]]