عملکردها

تقسیم غیر حاصر

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۲۹ نوامبر ۲۰۱۱، ساعت ۱۳:۳۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

تقسیم غیر حاصر : تقسیم استقراییِ غیر شاملِ همه اقسام محتمل

تقسیم غیر حاصر، تقسیمی است که حصر میان اقسام آن استقرایی (غیر عقلی) ، باشد؛ به بیان دیگر، در صورتی که در ' سبر و تقسیم '، تقسیم دایر مدار نفی و اثبات نباشد، به آن تقسیم غیر حاصر می‌گویند.

توضیح:

در موردی که مجتهد به جمع آوری اوصافی از اصل ـ مقسم ـ می‌پردازد که صلاحیت دارد علت برای حکم واقع شود، اگر تردید او در بین این اوصاف به صورت نفی و اثبات نباشد، به چنین تقسیمی، تقسیم غیر حاصر می‌گویند؛ برای مثال، مجتهد علت تحریم ربا را در گندم، یا طعام بودن یا قُوت بودن و یا مکیل و موزون بودن آن ارزیابی می‌کند و بعد از این تقسیم، در مرحله ' سبر ' می‌گوید: چون دو وصف ' مکیل و موزون بودن ' و ' قُوت بودن ' ـ به جهت عدم مناسبت یا نقض و تخلف این اوصاف از حکم در بعضی از حالات ـ صلاحیت ندارند علت حکم قرار گیرند، پس تنها وصفی که صلاحیت آن را دارد، وصف طعام بودن آن است. سپس وی به وسیله قیاس می‌تواند حکم را به هر طعامی ـ چون برنج و ذرت ـ سرایت دهد.

نکته:

تقسیم غیر حاصر، ظن را افاده می‌کند و به همین دلیل در عقلیات حجت نیست، و نسبت به حجیت آن در شرعیات، اختلاف است.

منابع

  1. اصول الفقه جلد 4 : صفحه 111
  2. اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 673
  3. المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 218
  4. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

سبر و تقسیم ( اصول فقه )

وابسته

تقسیم حاصر

منابع

  • اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 673
  • اصول الفقه جلد 4 : صفحه 111
  • المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 218