کَشکَشه
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
کَشکَشه : تبدیل «کاف» خطاب مؤنث به «شین» هنگام وقف
«کشکشه» مصدر و لغت بنی‌تمیم و نوعی وقف به شیوه ابدال و عبارت است از بدل کردن «کاف» خطاب مؤنث به «شین» در حالت وقف؛ مانند کاف «لذنبک» در «یُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا وَاسْتَغْفِرِی لِذَنبِکِ»؛ «ای یوسف! از این مطلب بگذر، و‌ای زلیخا! از گناه خویش استغفار کن! » (یوسف// 29) . در این‌جا هنگام وقف «لذنبک» به «لذنبش» تبدیل می‌شود.
زرکشیِ، «کشکشه» را به قبیله قیس (از طایفه مُضَر) ، و «عنعنه» را به قبیله تمیم نسبت داده، و تبدیل کاف مؤنث به حرف شین را اختصاص به حالت وقف نمی‌دهد و برای آن به آیه: «جَعَلَ رَبُّکِ تَحْتَکِ سَرِیًّا» (مریم//24) مثال می‌زند که در حالت کشکشه «رَبُشِ تَحتَشِ» خوانده می‌شود.
و اما «عنعنه» آن است که «أن» را به صورت «عن» قرائت کنند، در مثل: «فَعَسَی اللّهُ أَن یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ» (مائده//52) که به صورت «عن ِیَأْتِیَ» تلفظ شود.
نیز ر.ک:کَسکَسه.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 220
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 782
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 447