تقریر
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تقریر
تَقریر: امضا و تأیید معصوم علیه السّلام نسبت به گفتار یا کرداری/ تأیید و امضا.
از تقریر به معنای نخست در اصول فقه سخن رفته است.
ماهیّت: تقریر از مصادیق »سنّت« است. دیگر مصادیق آن عبارت است از قول و فعل معصوم علیه السّلام و مراد از تقریر این است که در محضر معصوم علیه السّلام. گفتار یا کرداری از شخصی صادر شود و یا در عصر وی، سیره و عادتی میان عرف) ر عرف (رایج و معمول باشد و معصوم علیه السّلام بدون داشتن عذری همچون تقیّه) ر تقیّه (، فاعل) انجام دهنده (یا عرف را - هرچند با سکوت کردن - از آن عمل) قول، فعل یا روش (باز ندارد. سکوت معصوم علیه السّلام در این صورت، تقریر آن گفتار، کردار و یا سیره و عادت نامیده میشود.
حجّیت: تقریر به معنای یادشده برای اثبات احکام الهی، حجّت و سند شرعی است و در قلمرو دلالت و شعاع مفاد آن، میتوان حکم الهی را در مورد تقریر به دست آورد.
مفاد: مورد تقریر اگر فعل باشد مفاد آن اباحه و جواز آن خواهد بود. چنانچه آن عمل عبادت و یا از معاملات باشد، دلالت بر مشروعیت و صحّت آن خواهد کرد و
اگر مورد تقریر گفتار باشد، مانند آنکه کسی در محضر معصوم علیه السّلام حکمی، یا کیفیّتی خاص از عبادت یا معاملهای را بیان کند، سکوت معصوم علیه السّلام حکم امضا و تأیید آن سخن را دارد، در نتیجه عمل به مفاد آن کلام، مشروع خواهد بود. 1
لازم به یادآوری است، آنچه در دلالت تقریر گفته شده در صورتی است که شاهد و قرینهای بر تعیین نوع حکم فعل یا قول تقریر شده وجود نداشته باشد؛ از اینرو، اگر پارهای عادات و بناهای عقلایی نزد عرف و عقلا، محکوم به حکم الزامی باشد، مانند اخذ به خبر ثقه و ظواهر کلام، مفاد تقریرِ چنین بنایی الزام عمل بر طبق آن بنا خواهد بود. 2
از تقریر به معنای دوم به مناسبت در باب نکاح و اقرار سخن رفته است.
تقریر باطل: تقریر و تأیید باطل بدون داشتن عذری همچون تقیّه جایز نیست؛ از اینرو، نشستن در مجلس گناه، بدون عذر در صورتی که توان بازدارندگی و نهی از منکر را ندارد، حرام است. 3
استفهام تقریری: هرگاه کسی به صورت استفهام تقریری از دیگری سؤال کند و مثلا بگوید: فلان مبلغ پول از تو طلب ندارم؟ و او پاسخ دهد: آری. این پاسخ، اقرار او به دَین میباشد4) ر اقرار (.
اگر کسی در قالب استفهام تقریری از دیگری بپرسد: مرا وکیل خود قرار دادی؟ و او در جواب بگوید آری، سپس سؤال کننده بگوید پذیرفتم، عقد وکالت تحقّق مییابد. البتّه بنابر قول به عدم اعتبار تأخّر قبول از ایجاب، بدون نیاز به قبول بعدی، با گفتن آری عقد محقّق میشود. 5
1. اصولالفقه 2 62 - 61 /2. الاصول العامة/ 3 236. تذکرة الفقهاء) ق (578 /2؛ وسائل الشیعة 225 /16 و 4 259. جواهر الکلام 347 /27.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 573
اصطلاح‌نامه
یادداشت دامنه
تأیید و امضا