کلمات فارسی قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
کلمات فارسی قرآن : کلماتی از قرآن، به لغت فارسی
زبان فارسی، زبان آریایی و به عقیده زبان‌شناسان از خانواده زبان‌های هندی اروپایی است. از مجموعه کلمات قرآن که به زبان فارسی منسوب است و شاید بعضی از این کلمات در زبان‌های دیگر نیز رایج بوده است، می‌توان کلمات ذیل را برشمرد:
1. استبرق: دیبای حریر: «وَیَلْبَسُونَ ثِیَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ» (کهف// 31) و نیز دخان// 53؛ الرحمن// 54؛ انسان// 21.
2. سِجّیل: سنگ و گل: «وَأَمْطَرْنَا عَلَیْهَا حِجَارَةً مِّن سِجِّیلٍ مَّنضُودٍ» (هود// 82) و نیز حجر// 74؛ فیل// 4.
3. کُوِّرت: غورت، غروب کرد: «إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ» (تکویر// 1) .
4. مقالید: کلیدها: «لَهُ مَقَالِیدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ» (زمر// 63) و نیز شوری// 12.
5. أباریق: کوزه‌ها: «بِأَکْوَابٍ وَأَبَارِیقَ وَکَأْسٍ مِّن مَّعِینٍ» (واقعه//18) .
6. بِیَع: کلیساها: «وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُم بِبَعْضٍ لَّهُدِّمَتْ صَوَامِعُ وَبِیَعٌ وَصَلَوَاتٌ… » (حج// 40) .
7. تَنُّور: تنور: «فَإِذَا جَاء أَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّورُ» (مؤمنون// 27) و نیز: هود// 40.
8. جهنم: دوزخ (در قرآن کریم 77 مرتبه تکرار شده است) .
9. دینار: پول زر: «وَمِنْهُم مَّنْ إِن تَأْمَنْهُ بِدِینَارٍ لاَّ یُؤَدِّهِ إِلَیْکَ» (آل‌عمران// 75) .
10. رَسّ: هر چیز کنده شده مانند چاه و گور: «وَعَادًا وَثَمُودَ وَأَصْحَابَ الرَّسِّ» (فرقان// 38) .
11. روم: نام کشور یا سرزمینی که رومیان بر آن حکومت می‌کردند: «غُلِبَتِ الرُّومُ فِی أَدْنَی الْأَرْضِ» (روم// 2و3) .
12. زنجبیل: گیاهی خوشبو: «وَیُسْقَوْنَ فِیهَا کَأْسًا کَانَ مِزَاجُهَا زَنجَبِیلًا» (انسان// 17) .
13. سِجّین: سنگ و گل: «کَلَّا إِنَّ کِتَابَ الفُجَّارِ لَفِی سِجِّینٍ» (مطففین// 7) .
14. سَقَر: دوزخ: «یَوْمَ یُسْحَبُونَ فِی النَّارِ عَلَی وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ» (قمر// 48) و نیز المدثر// 26، 27 و 42.
15. سلسبیل: نرم و روان و آب گوارا: «عَیْنًا فِیهَا تُسَمَّی سَلْسَبِیلًا» (انسان// 18) .
16. سُنْدُس: ابریشم، دیبا: «وَیَلْبَسُونَ ثِیَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ» (کهف// 31) .
17. قِرطاس: کاغذ: «وَلَوْ نَزَّلْنَا عَلَیْکَ کِتَابًا فِی قِرْطَاسٍ» (انعام// 7) و نیز انعام// 91.
18. اَقْفال: جمع قفل: «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا» (محمد// 24) .
19. کافور: گیاهی خوشبو: «إِنَّ الْأَبْرَارَ یَشْرَبُونَ مِن کَأْسٍ کَانَ مِزَاجُهَا کَافُورًا» (انسان// 5) .
20. کنز: گنج: «لَوْلاَ أُنزِلَ عَلَیْهِ کَنزٌ أَوْ جَاء مَعَهُ مَلَکٌ» (هود// 12) و نیز: کهف// 82؛ فرقان// 8.
21. مجوس: گبرها: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَالَّذِینَ هَادُوا وَالصَّابِئِینَ وَالنَّصَارَی وَالْمَجُوسَ» (حج// 17) .
22. یاقوت: معرب یاکند و نوعی سنگ قیمتی: «کَأَنَّهُنَّ الْیَاقُوتُ وَالْمَرْجَانُ» (الرحمن// 58) .
23. مرجان: «یَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ» (الرحمن// 22) و نیز آیه 58) .
24. مِسْک: مشک: «ختامه مسک» (مطففین// 26) .
25. وَرْدة: گلگون: «فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَاء فَکَانَتْ وَرْدَةً کَالدِّهَانِ» (الرحمن// 37) .
26. هود: قوم یهود: «وَقَالُواْ لَن یَدْخُلَ الْجَنَّةَ إِلاَّ مَن کَانَ هُوداً أَوْ نَصَارَی» (بقره// 111) و نیز: آیات: 135و 140.
27. یهود: «وَقَالَتِ الْیَهُودُ… » (بقره// 113) .
نویسنده کتاب ~القرائات القرآنیه~ کلمات ذیل را بی هیچ اختلافی فارسی می‌داند:
دین؛ جهنم؛ دینار؛ کنز؛ تنوّر؛ سجیل؛ سرادق (دهلیز) ؛ سندس؛ بیع؛ مقالید؛ برزخ؛ یاقوت؛ أباریق؛ زنجبیل؛ کوّرت؛ مسک.
و اما کلمات ذیل را جزو آن دسته کلمات فارسی می‌داند که دیدگاه‌های ضعیفی در مخالفت با آن نقل شده است:
استبرق؛ سجّیل (گل) ؛ أقفال؛ کافور.
منابع
- المتوکلی فیما ورد فی القرآن باللغات : صفحه (67-90)
- القراءات القرآنیة فی ضوء علم اللغة الحدیث : صفحه 319
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 130
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 125
- لغة القرآن الکریم : صفحه 186
- لغة القرآن الکریم : صفحه (19-30)
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «کلمات فارسی قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: