نمایش مبدأ برای تدبیر (آزادی برده )

== توضیح مفهومی ==

تدبیر: مشروط کردن آزادی برده به وفات مولا.

تدبیر، از اسباب آزادی برده) ر آزادی (و عبارت است از اینکه مولا آزادی برده خود را به وفاتش مشروط کند، مانند اینکه به برده‏اش بگوید: تو آزادی پس از وفات من. 1 چنین برده‏ای 'مُدَبَّر' نامیده می‏شود.

________________________________________

420

در فقه برای تدبیر بابی مستقل به همین نام منعقد شده است.

حکم: تدبیر، امری مشروع، بلکه به لحاظ مصداق بودن آن برای عتق) ر عتق (، مستحب است. اگر مولا آزادی برده خود را بر مرگ دیگری تعلیق کند آیا تدبیر محسوب می‏شود و صحیح است یا نه؟ اختلاف است. مشهور قول اوّل است. 2

صیغه: تدبیر از ایقاعات) ر ایقاع (است و با لفظ بیانگر مفهوم آن تحقّق می‏یابد مانند جمله 'أَنْتَ حُرٌّ بَعْدَ وَفاتی') تو پس از مرگ من آزادی (. صیغه تدبیر باید صریح باشد و با کنایه تحقّق نمی‏یابد؛ لیکن اگر مولا بگوید: 'أَنْتَ مُدَبَّرٌ' در تحقّق تدبیر با آن اختلاف است. 3

اقسام: تدبیر بنابر قول مشهور به مطلق و مقیّد تقسیم می‏شود. مطلق مانند آنکه مولا بگوید: هر زمان که مُردَم تو آزادی و مقیّد مانند اینکه بگوید: اگر در این سفر یا در این بیماری مُردم تو آزاد هستی. در صورت دوم اگر بر شرط یا وصفِ قید شده بمیرد برده آزاد می‏شود. 4

شرایط: بنابر قول مشهور در صحّت تدبیر، معلّق نبودن آن بر شرط یا صفتی، معتبر است؛ از این‏رو، کسی که بگوید اگر پسرم از مسافرت برگردد تو بعد از مرگ من آزادی، تدبیر محقّق نمی‏شود. در اشتراط قصد قربت در صحّت تدبیر، اختلاف است. 5

در تدبیر کننده؛ یعنی مولا، بلوغ، عقل، قصد، اختیار و محجور نبودن، شرط است؛ از این‏رو، تدبیر از کودک، دیوانه، مست و مانند او و محجور) ر حجر (به جهت سفاهت) ر سفاهت (تحقّق نمی‏یابد. برخی، تدبیر کودک ممیّز ده ساله را صحیح دانسته‏اند؛ چنان‏که برخی دیگر قائل به صحّت تدبیر محجور شده‏اند. 6

احکام: رجوع از تدبیر جایز است؛ چه با گفتار وچه با عملِ بیانگر آن، مانند هبه یا وقف کردن برده. 7

برده تدبیر شده پس از مرگ مولا از ثلث مال او آزاد می‏شود و اگر ثلث مال کفاف قیمت او را نکند، مانند آنکه مولا جز برده، مال دیگری نداشته باشد، به مقدار ثلث مال از برده آزاد می‏شود. البتّه

________________________________________

421

بنابر قول مشهور) که تعلیق آزادی برده بر مرگ غیر مولا را در تدبیر جایز و صحیح می‏دانند (اگر آن شخص در حیات مولا بمیرد، برده بدون لحاظ ثلث آزاد می‏شود. 8

1 و 2. جواهر الکلام.
=== منابع ===
#فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_2.htm#419 419]
== اصطلاح‌نامه ==
=== یادداشت دامنه ===
[[یادداشت دامنه::مشروط کردن آزادی عبد به وفات مولی]]
=== اعم ===
:[[اعم::عتق ( فقه )]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::رهن ( مرهون )]]، [[وابسته::عبد مدبر]]، [[وابسته::وکالت در تدبیر]]
== منابع ==
*[[منبع::المبسوط فی فقه الامامیة جلد 6]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/24/24_6.htm#167 167]
*[[منبع::فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_2.htm#419 419]
*[[منبع::قواعدالاحکام جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/43/43_3.htm#223 223]
*[[منبع::کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_3.htm#30 30]
[[رده:تدبیر (آزادی برده )]]
[[کد::279869| ]]