واجب موسّع
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
واجب موسّع : واجب دارای زمان زاید بر وقت لازم برای انجام آن
واجب موسع، از اقسام واجب موقت و مقابل واجب مضیَّق بوده و به واجبی گفته می‌شود که مقدار زمانی که شارع برای آن معین نموده است بیشتر از مقدار زمان لازم برای انجام آن است؛ برای مثال، زمان لازم برای خواندن نماز ظهر و عصر پانزده دقیقه است، ولی زمان تعیین شده برای آن، پنج الی شش ساعت می‌باشد.
در امکان وقوع واجب موسّع، میان اصولی‌ها اختلاف است؛ برخی به استحاله و عدم امکان آن معتقدند، زیرا از سویی مسلّم است که وجوب، بدون منع از ترک نیست، و منع از ترک یا در ذات وجوب داخل است ـ اگر ترکب آن را بپذیریم ـ و یا لازمه لاینفک آن است ـ اگر به بساطت وجوب معتقد شویم - و از سوی دیگر، مکلف، در واجبات موسَّع حق دارد عمل را در اول یا وسط وقت، ترک کند و فقط آخر وقت آن را به جا آورد، و این دو با هم سازگار نیست.
اما اکثریت به امکان و وقوع آن معتقدند.
مرحوم ' مظفر ' برای حل این مشکل می‌گوید: اگر در واجبات موسّع وجوب روی همان فرد از فعل رفته باشد که در اول، وسط و یا آخر وقت انجام می‌گیرد، اشکال وارد است، اما وجوب همواره به طبیعت تعلق گرفته و مطلوب مولا ایجاد ' صرف الوجود ' طبیعت است و در صورتی که وقت وسیع باشد، مکلف می‌تواند این صرف الوجود را در قطعه اول یا دوم از زمان و یا هر وقت دیگر که خواست، انجام دهد. از این رو این واجب، افراد متعدد طولی و تدریجی پیدا کرده و عقل، مکلف را میان افراد طولی مخیر می‌کند، چنان که در افراد عرضی هم، عقل وی را مخیر می‌کند.
وی با این بیان، نظر دیگران را که گفته‌اند وجوب به اول وقت اختصاص دارد و اگر پس از آن انجام شود قضای آن عمل است، و یا گفته‌اند وجوب به آخر وقت اختصاص دارد و اگر کسی اول وقت به جا آورد فعل مستحبی انجام داده و یا عمل او متزلزل و معلق خواهد بود، مردود دانسته است [۱].
پانوشت
منابع
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (205-206)
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 126
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 50
- معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه (73-77)
- کفایة الاصول : صفحه 177
- ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه 509
- سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : صفحه (373-396)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «واجب موسّع» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه واجب موسّع به زیرصفحه واجب موسّع/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 189، 190
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 228
- اصطلاحات الاصول : صفحه 260، 275
- اصول الاستنباط : صفحه 103
- اصول السرخسی جلد 1 : صفحه 26، 31
- اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 50
- اصول الفقه الاسلامی : صفحه 50
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه (97-98)، 98، 284
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 197
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 92، 93، 95
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 145، 146، 147، 148، 151، 152، 158
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 2 : صفحه 173، 174، 176، 178، 181
- المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 391
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 27، 146، 147
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 394
- الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 223
- الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 126
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 514، 515، 516
- ایضاح الکفایة جلد 2 : صفحه 509
- بحوث فی الاصول جلد -1 : صفحه 68
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 320، 371، 431
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 331، 388
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 368
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 339
- سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : صفحه (373-396)
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه 204، (205-206)
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 70، 71، 99
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 236، 341، 345، 373
- کفایة الاصول : صفحه 177
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 104
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 3 : صفحه 92، 182، 184، 203
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 60
- معارج الاصول : صفحه 74
- معالم الدین و ملاذ المجتهدین : صفحه (73-77)
- منتقی الاصول جلد 2 : صفحه 505
- نهایة الاصول : صفحه 214، 215، 233