عملکردها

بدل ( فقه )

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

بدل

بَدَل: جایگزین تکلیف اوّلی یا مال تلف شده.

در بابهای طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت و کفّارات از آن یاد شده است.

بدل یا در تکالیف است یا در اموال.

1. بدل در تکالیف: بدل در تکالیف عبارت است از تکلیفی که هنگام ناتوانی از انجام دادن تکلیف نخست از سوی شارع جایگزین آن می‏شود که از آن به بدل شرعی، بدل اضطراری و بدل طولی - که در طول مُبْدَل قرار دارد - تعبیر می‏شود. این نوع بدل اختصاص به تکالیف عبادی دارد که در ذیل به نمونه‏هایی از آن اشاره می‏کنیم.

درصورت عدم امکان تحصیل طهارت) وضو و غسل (با آب، تیمّم با خاک، جایگزین آن قرار داده شده است1) ر تیمّم (.

هرگاه نماز گزار نتواند رکوع و سجود نماز را به جا آورد، اشاره به رکوع و سجود جایگزین آنها می‏شود. 2 در نماز خوف) ر نماز خوف (نیز هرگاه شخص از اشاره به رکوع و سجود متمکّن نباشد، رکوع، سجود و ذکرهای آن دو، همچنین قرائت از او ساقط می‏شود و بدل هر رکعت، تسبیحات اربع) ر تسبیحات اربع (گفته می‏شود. 3

اگر روزه گرفتن بر پیرمرد و پیرزن مشقّت داشته باشد، روزه بر ایشان واجب نیست لیکن واجب است برای هر روز یک یا دو مُدّ طعام) ر مُدّ (- بنابر اختلاف در مسئله - به عنوان فدیه) کفّاره (به فقیر بدهند. 4

اگر حاجی به خاطر نداشتن پول یا عدم دسترسی به حیوان، از قربانی کردن عاجز باشد، باید ده روز به عنوان بدل قربانی روزه بگیرد. 5

در کفّاراتِ دارای افراد طولی همچون کفّاره ظهار) ر ظهار (و قتل اشتباهی) ر قتل خطا (تکلیف اوّلی عمل به مقتضای فرد نخستین است. دیگر افراد به ترتیب، بدل فرد پیشین می‏باشند که درصورت عجز از آن، نوبت به فرد بعدی می‏رسد.

2. بدل در اموال: اگر کسی مال دیگری را تلف کند یا در حکم تلف قرار دهد - مانند آنکه آن را بفروشد، به‏گونه‏ای که مالک، دسترسی به آن نداشته باشد - درصورتی که اتلاف، ضمان‏آور باشد، ضامن بدل آن است. بدل در مثلی) ر مثلی (مثل و در قیمی) ر قیمی (قیمت آن است.

) ر بدل تالف () ر بدل حیلوله (

1. جواهر الکلام 4 183- 182/14. 3 266 /9. 2 76 - 75 /5. العروةالوثقی 5 222- 221 /2. جواهر الکلام 169 - 166 /19.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 76

اصطلاح‌نامه

اعم

موضوعات احکام ( فقه )

اخص

بدل در اموال، بدل در تکلیف

وابسته

تبدیل، دعوی رد بدل، کفاره بدلی، نکاح بدل

== منابع ==index.php?catid=50

  • تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 133
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 9 : صفحه (209-210)
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 76
  • مهذب الاحکام جلد 22 : صفحه 362