عملکردها

باد

از دانشنامه علوم اسلامی

رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

باد

باد: هوای متحرک.

از آن به مناسبت در بابهایی همچون طهارت، صلات، حج، سبق و رمایه، نکاح، صید و ذباحه، غصب و دیات سخن رفته است.

طهارت: برخی قدما باد را همچون آفتاب از مطهِّرات) ر مطهِّرات (شمرده‏اند. 1 از شرایط حصول طهارت به آفتاب آن است که خشکانیدن، مستند به آن باشد؛ لیکن در اینکه آیا دخالت مثل باد در خشکیدن، به حصول طهارت زیان می‏رساند یا نه، اختلاف است. 2 ادرار کردن رو به باد کراهت دارد. 3

صلات: از اسباب وجوب نماز آیات) ر نماز آیات (به قول مشهور، وزیدن بادهای ترسناک است. 4

از نشانه‏های قبله درصورت ندانستن آن، بادهای چهارگانه جنوب، شمال، صبا و دبور است. مراد، جهت وزیدن این بادها است که مکلّف با استقبال به آن جهت به‏گونه‏ای خاص، قبله را به شکل تقریبی می‏یابد. محلّ وزیدن باد جنوب حدّ فاصل بین مشرق اعتدالیِ ستاره سهیل و مشرق اعتدالی خورشید، محلّ وزیدن باد شمال فاصله بین ستاره جُدَیْ تا مغرب اعتدالی خورشید، جهت خیزش باد صبا حدّ فاصل میان مشرق خورشید و جُدَیْ و ناحیه وزش باد دبور حدّ فاصل مغرب خورشید و ستاره سهیل است. 5

برای ساکنان شام جهت یافتن قبله نشانه‏هایی ذکر شده است؛ از جمله قرار دادن محلّ وزیدن باد صبا بر گونه چپ و باد شمال بر کتف راست. برای اهل یمن نیز قرار دادن محلّ وزیدن باد جنوب بر کتف راست از علائم قبله شمرده شده است. 6

برخی قراردادن محلّ باد صبا بر گوش راست و باد شمال بر چشم راست و باد دبور بر گونه چپ و باد جنوب بین دو چشم را برای ساکنان بصره، بحرین، یمامه، خوزستان، فارس و سیستان و محلّ وزیدن باد صبا بر گونه راست و باد شمال، رو به رو و دبور بر گوش چپ و جنوب بین دو کتف را برای اهالی سِنْد، هند، مُلْتان، کابل و مانند آن از نشانه‏های


38

قبله دانسته‏اند. 7 البتّه این نشانه نسبت به دیگر نشانه‏های قبله ضعیف به شمار می‏رود؛ زیرا شناسایی بادها و تفکیک آنها از یکدیگر به‏گونه اطمینان‏آور، امری دشوار است. 8

حج: اگر چیز خوش‏بویی به وسیله باد با بدن مُحرم تماس پیدا کند کفّاره ندارد، لیکن جدا کردن آن از بدن واجب است. 9

سبق و رمایه: دخالت داشتن باد در اصابت تیر به هدف، ضرری به مسابقه تیراندازی نمی‏زند. 10

نکاح: آمیزش کردن هنگام وزیدن بادهای سیاه، زرد و قرمز مکروه است. 11

صید و ذباحه: تیری که به طرف شکار رها شده چنانچه باد آن را به شکار برساند و کشته شود، حلال است و دخالت باد ضرری ندارد، هرچند اگر باد نبود، تیر به شکار اصابت نمی‏کرد. 12

غصب: کسی که در ملک خود در حدّ نیاز آتش‏افروخته ولی باد وزیده و آن را به ملک دیگری سرایت داده و خساراتی به بار آورده است، ضامن نیست؛ لیکن اگر افروختن آتش هنگام وزش بادتند صورت گرفته باشد، برخی بر ضمان آن تصریح کرده‏اند. 13

دیات: اگر فردی بر اثر وزش باد تند، بر روی دیگری بیفتد و او بمیرد، ضمانی متوجّه فرد افتاده شده و نیز عاقله او) ر عاقله (نیست. 14

1. مستمسک العروة 2 84 /2. العروة الوثقی 130 /1؛ مستمسک العروة 3 84 - 83 /2. جواهر الکلام 6 372 /7. 5 407 /11. 4 65 /2. قواعد الاحکام 7 252 - 251 /1. جواهر الکلام 8 368 - 367 /7. مفتاح الکرامة 9 164 /3. الحدائق الناضرة 10 425 /15. جامع المقاصد 11 371 /8. جواهر الکلام 72 /43. 14 62 - 60 /37. 13 43 /36. 12 57 /29.

اصطلاح‌نامه

یادداشت دامنه

مراد، اعم از بادهای طبیعی و بادهای خارج شده از بدن انسان است.

مترادفات

از واژه «باد» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

بادها، دبور، ریح

اعم

غیر جاندار

اخص

به لحاظ جهت:
باد شمال، باد صبا
به لحاظ شدت:
باد شدید، باد وحشتناک
به لحاظ محل:
باد غیر معده، باد معده

وابسته

آمیزش هنگام باد، ادرار پشت به باد، ادرار رو به باد، اذان در باد، تخلی رو به باد، سب باد

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه باد به زیرصفحه باد/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 23 : صفحه 199
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 9 : صفحه 6
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 37