اصل تخییر
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اصل تخییر : حکم به تخییر مکلَّف در صورت دَوَران امر بین ارتکاب یکی از دو محذور
اصل تخییر، یکی از اصول عملی است که وظیفه عملی مکلف را هنگام شک در ' مکلفٌ به ' و مقدور نبودن احتیاط، تعیین کرده و به تخییر حکم می‌کند؛ بنابراین، در جایی که اصل تکلیف محرز بوده و امر بین ارتکاب یکی از دو محذور دائر باشد، به گونه‌ای که احتیاط نیز مقدور نباشد، اصل تخییر، مکلف را در ارتکاب هر یک از دو محذور، مخیر می‌نماید.
اصل تخییر در دو مورد تحقق می‌یابد:
1. در جایی که مکلف علم دارد که الزامی از جانب مولا متوجه او گردیده است، اما شک دارد که آیا الزام در فعل است یا ترک، مانند این که می‌داند در ظهر جمعه، تکلیفی متوجه او است، اما شک دارد که آن تکلیف، وجوب نماز جمعه است یا حرمت آن؛
2. در جایی که دو فعل وجود دارد و مکلف علم دارد یکی از آن دو واجب و دیگری حرام است، اما نمی‌داند وجوب، به کدام یک و حرمت، به کدام یک تعلق گرفته است.
در این موارد، بهترین راه، تخییر است تا مخالفت قطعی لازم نیاید.
نکته اول:
مشهور اصولی‌ها معتقدند اصل تخییر یک اصل عقلی صرف است، زیرا عقل برای این که ' ترجیح بلا مرجح ' لازم نیاید، در دوران بین محذورین، حکم به تخییر می‌دهد.
بر خلاف مشهور، عده‌ای از اصولی‌ها، اصل تخییر را از اصول شرعی می‌دانند.
نکته دوم:
اصل تخییر، از نظر ثبوت و اثبات، نزد اصولیون مورد بحث است، زیرا بعضی از آنان، تخییر در مقام ثبوت را محال دانسته‌اند، ولی اتفاق دارند که تخییر در مقام اثبات ـ که همان عالم استدلال به اخبار تخییر است ـ ثابت می‌باشد.
منابع
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 242
- تحریرالمعالم : صفحه 204
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 565
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 115
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 310
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه (151-165)
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه (433-447)
- کفایة الاصول : صفحه 404
- سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (509-528)
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 545
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اصل تخییر» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- ادله تخییر، اصالت تعیین، تخییر ( اصول فقه )، تعارض استصحاب و تخییر، دوران بین محذورین، شرایط اصل تخییر، مجرای تخییر
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اصل تخییر به زیرصفحه اصل تخییر/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با علوم اسلامی (3جلد) جلد 3 : صفحه 58
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 232، 243، 494
- اصطلاحات الاصول : صفحه 50، 51
- اصول الاستنباط : صفحه 223، 225، 233
- اصول الفقه جلد 2 : صفحه 241، 242
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 4 : صفحه (433-447)
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 13، 451، 453، 454، 464، 466
- المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 11
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 115، 117
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 545
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه (151-165)
- بحوث فی علم الاصول جلد 7 : صفحه 238
- تحریرالمعالم : صفحه 204
- تقریرات اصول : صفحه 122
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 274، 277، 279
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 464
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 589
- سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (509-528)
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 253، 254، 255، 280، 306، 309، 320، 321
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 310، 395، 401
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 5، 442
- کفایة الاصول : صفحه 404، 405
- مبادی فقه و اصول : صفحه 77، 167
- مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه : صفحه 297
- مجمع الافکار و مطرح الانظار جلد 3 : صفحه 395
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 5 : صفحه 565
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 104
- نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 104