عملکردها

احکام امضائی

از دانشنامه علوم اسلامی

توضیح مفهومی

حکم امضایی

حکم امضایی: حکم و دلیل تأیید شده از جانب شارع مقدس.

پیش از ظهور اسلام، برای تنظیم مناسبات حقوقی، معاملاتی، اقتصادی و نیز مراسم عبادی قواعد و مقرّراتی میان مردم وجود داشت که برخی از شرایع پیشین و برخی دیگر از بنای عقلا نشأت می‏گرفت. آن دسته از قواعد و مقررات و مراسمی که پس از اسلام شارع آنها را - هرچند با سکوت و نهی نکردن، خواه به طور کامل یا با اصلاحات جزئی یا کلی - تأیید و امضا کرده است، احکام و ادله امضایی نامیده می‏شود و در مقابل آن، احکام و ادله تأسیسی است1) ر حکم تأسیسی (.

عقود) ر عقد (، ایقاعات) ر ایقاع (و برخی موارد دیگر، مانند وجوب ختنه) ر ختنه (، وجوب حداد زن) ر حداد (

پس از مرگ شوهر و وجوب وفا به نذر2 از احکام امضایی‌اند. همچنین حجیّت بیشتر اَمارات) ر اماره (- مانند حجیّت خبر ثقه - و نیز اصول لفظی) ر اصل لفظی (امضایی است. 3

برخی، امضایی بودن تمامی احکام وضعی) ر حکم وضعی (بر خلاف احکام تکلیفی) ر حکم تکلیفی (را از جمله تفاوتهای این دو دسته از احکام دانسته‏اند. البته امضایی بودن احکام وضعی، به اعتبار خود احکام است، اما به اعتبار موضوعاتِ آنها، این احکام به امضایی و تأسیسی تقسیم می‏شوند، مانند ملکیّت که خود، حکمی وضعی است، اما اعتبار فقر یا سیّد بودن به عنوان موضوع برای تملّک زکات و خمس، امری تأسیسی می‏باشد. 4

1. مبسوط در ترمینولوژی حقوق 187 /1؛ جامع الشتات 2 176 /1. معتمد العروة 3 147 /1. اصطلاحات الاصول/ 70؛ دروس فی علم الاصول 252 /3؛ زبدة الاصول 4 89 /3. اجود التقریرات 76 - 74 /4؛ فوائد الاصول 388 /4.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 352

اصطلاح‌نامه

اعم

احکام ( فقه ) ( فقه )

وابسته

احکام تأسیسی ( فقه )، ادله امضائی

منابع

  • الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 5 : صفحه 155
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 663
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه (352-353)