عملکردها

دایره هندی

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۲۰ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۳۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

دایره هندی

دایره هندی: صفحه شاخص جهت تعیین وقت و ساعت.

برای رسم دایره هندی در زمین مسطّح و صاف، دایره‏ای رسم می‏گردد، سپس شاخصی نوک تیز به مقدار تقریبی یک چهارم قطر دایره به صورت عمود در مرکز دایره نصب می‏شود. با طلوع آفتاب، سایه شاخص در دو نوبت علامت گذاری می‏شود: یکی پس از طلوع آفتاب، زمان ورود نوک سایه شاخص در دایره و دیگری پس از زوال، هنگام خروج سایه از دایره. آنگاه بین دو علامت خطی مستقیم کشیده و سپس نصف می‏شود و در مرحله آخر، بین نقطه وسط خط و مرکز دایره خطی رسم می‏گردد که از آن به خطّ نصف النهار تعبیر می‏شود. 1 این عنوان به مناسبت در باب صلات به کار رفته است.

وقت نماز ظهر هنگام زوال خورشید و گذشتن آن از خط نصف النهار است. از جمله راههای تشخیص آن، دایره هندی است که با میل پیدا کردن سایه شاخص از روی خط نصف النهارِ دایره هندی به سمت مشرق، زوال تحقق می‏یابد و وقت نماز ظهر است. 2 البته در علامت بودن این دایره برای زوال در همه زمانها اشکال شده است. ضمن آنکه این ادعا که شاخص در همه مکانها به اندازه یک چهارم قطر دایره است، صحیح نیست؛ زیرا شاخص در مکانهای با عرض 42 درجه و دو دقیقه به عنوان مثال باید کمتر از یک چهارم باشد؛ 3 از این رو، گفته‏اند: اندازه شاخص باید به گونه‏ای باشد که سایه آن قبل از زوال وارد دایره شود. 4 برخی نیز گفته‏اند: احتیاط آن است که علامت منصوص در

تشخیص زوال مراعات شود؛ هرچند بعد از میل خورشید از خطّ نصف النهار باشد. 5

1. جواهر الکلام 103 - 102 /7؛ الحدائق الناضرة 2 163 - 162 /6. جواهر الکلام 103 /7؛ الحدائق الناضرة 3 162 /6. الحبل المتین/ 4 138 - 137. التنقیح) الصلاة (5 238 /1. جواهر الکلام 103 /7.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 580

اصطلاح‌نامه

اعم

آلات شناخت قبله، دایره ( خط منحنی )

منابع

  • الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 504
  • جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 13
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 4 : صفحه 383
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 580
  • مهذب الاحکام جلد 5 : صفحه 63