خیار تبعض صفقه ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
خیار تبعّض صفقه
خیار تبعّض صَفقه: خیار ثابت به سبب بطلان معامله نسبت به بعض کالا یا بهای آن.
ماهیت خیار تبعّض صفقه عبارت است از تسلّط فروشنده یا خریدار بر فسخ عقد به سبب بطلان معامله نسبت به بخشی از کالا یا بهای آن. تفاوت این خیار با خیار شرکت در این است که در خیار شرکت عوض معامله یک چیز است؛ کالا یا بهای آن که معامله نسبت به بعض آن صحیح و نسبت به بعض دیگر باطل است؛ اما در خیار تبعّض صفقه عوض معامله گاه یک چیز است که معامله نسبت به بعض آن صحیح و نسبت به بعض دیگر باطل است و گاه دو چیز، که معامله نسبت به یکی صحیح و نسبت به دیگری باطل خواهد بود. برخی، خیار تبعّض صفقه را تنها در صورت تعدّد کالا یا بهای آن جاری دانستهاند و صورت یکی بودن کالا یا بهای آن را مجرای خیار شرکت میدانند. 1 از این عنوان در باب تجارت سخن رفته است.
هرگاه خریدار در یک معامله دو چیز را بخرد و سپس معلوم شود که یکی از آن دو قابل تملّک نیست یا از آنِ غیر فروشنده است و او اجازه فروش آن را ندهد، معامله نسبت به آن بخش باطل است و خریدار نسبت به بخش دیگر از کالای مورد معامله خیار تبعّض صفقه پیدا میکند و میتواند عقد را فسخ کند یا آن را در برابر بهای آن بخش از کالا امضا و اضافه بهای پرداختی را باز پس گیرد. حکم یاد شده در موردی که فروشنده دو چیز را به عنوان بهای کالا دریافت کند و عقد نسبت به یکی باطل باشد نیز جاری است. 2
1. الروضة البهیة 510. 2 511 - 509 /3؛ کلمة التقوی 52 /4؛ الاحکام الواضحة) فاضل (/ 323.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 543
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «خیار تبعض صفقه ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
- به لحاظ عقود:
- خیار تبعض صفقه در اجاره، خیار تبعض صفقه در بیع، خیار تبعض صفقه در شفعه
- به لحاظ موجب:
- خیار تبعض صفقه به غش، خیار شرکت