جمعیت ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
جمعیّت
جمعیّت: گروهی از افراد گرد آمده در جایی.
از احکام آن در باب صلات، حج و دیات سخن گفتهاند.
مسجد جامع، مسجدی است که جمعیّت نماز گزارِ آن در اغلب اوقات بیشتر از دیگر مساجد باشد1) ر مسجد جامع (.
اگر ازدحام نماز گزاران جمعه مانع خروج فرد برای وضو گرفتن باشد و بیم از دست رفتن نماز برود، در صورتی که نماز جمعه بر او واجب عینی باشد، میتواند با تیمّم نماز بخواند و قول مشهور، عدم نیاز به خواندن نماز ظهر با وضو بعد از آن است. برخی آن را واجب دانستهاند. 2
بنابر لزوم احرام از داخل مسجد شجره) ر مسجد شجره (، در صورتی که جنب بر اثر فزونی جمعیّت نتواند در حال عبور از مسجد احرام ببندد و آب برای غسل نباشد و تا پیدا شدن آب نتواند صبر کند، باید با تیمم وارد مسجد شود و احرام ببندد. 3
چنانچه در طواف بر اثر زیادی جمعیّت، انسان را بدون اختیار دور دهند، کفایت نمیکند و باید آن دور را از سر بگیرد. برخی، با وجود سایر شرایط، صرف دور دادن جمعیّت را مبطل ندانستهاند4) ر طواف (.
نماز طواف واجب باید نزد مقام ابراهیم علیه السّلام و بنابر قول بسیاری پشت آن خوانده شود. در صورتی که بر اثر زیادی جمعیّت نتواند پشت مقام نماز بخواند، باید نزدیکترین مکان به مقام از دو طرف راست و چپ و پشت آن را انتخاب نماید. 5
اگر کسی به سبب ازدحام جمعیت در محلّی کشته شود، در صورتی که قاتل او مشخص نباشد، دیهاش از بیت المال) ر بیت المال (پرداخت میگردد6) ر لوث (.
1. مجمع المسائل 2 154 /1. مهذّب الاحکام 441 /4؛ مستمسک العروة 3 453 /4. مناسک حج) مراجع (/110 م233. 4 204 م5 585. جواهر الکلام 320 - 317 /19؛ مناسک حج) مراجع (/ 305 - 304 م 6 780 - 778. جواهر الکلام 236 /42. جماعت: گروهی از مردم.
عنوان یاد شده به مناسبت در بابهای صلات، خمس، حج، احیاء موات، حدود و قصاص به کار رفته است.
صلات: خواندن نمازهای واجب با جماعت مستحب است1) ر نماز جماعت (.
از شرایط نماز جمعه گزاردن آن با جماعت است2) ر نماز جمعه (.
مستحب است در برخورد دو گروه با یکدیگر، گروهی که تعدادشان کمتر است بر گروه دیگر سلام کنند. 3
خمس: چنانچه گروهی به صورت مشترک، معدن یا گنجی را استخراج کنند، در صورتی که سهم هر یک به حدّ نصاب برسد، پرداخت خمس بر او واجب است؛ لیکن اگر مجموع سهام به حد نصاب برسد، آیا اخراج خمس آن بر سهامداران واجب است یا نه؟ مسئله اختلافی است. 4
حج: اگر جمعی که مُحرمند به صورت مشترک حیوانی را صید کنند5 یا گروهی که محرم نیستند، حیوانی را در حرم) ر حرم (صید کنند، بر عهده هر کدام یک کفّاره ثابت است. 6 برخی، در فرض دوم، در ثبوت کفّاره مستقل برای هر نفر، تردید کردهاند. 7
احیاء موات: گروهی که به طور مشترک و به قصد مالکیت، کانالی میکنند تا آب در آن جریان یابد، نسبت به آن حق اولویت پیدا میکنند و اگر آن را به دهانه آب متصل کنند، به گونهای که آب بتواند در آن جاری شود، به طور مشاع مالک آن میشوند. 8
حدود: چنانچه فردی، گروهی را یک به یک قذف) ر قذف (کند، در ازای قذف هر فردی، حدّ قذف بر او ثابت میشود، و اگر همه را - به صورت گروهی - با یک لفظ قذف نماید، در صورتی که همه با هم از او شکایت کنند، یک حدّ بر او جاری میشود؛ اما اگر یکایک مطالبه حدّ کنند، در ازای مطالبه هر فرد، یک حدّ بر قذف کننده جاری میشود. 9
گروهی که وارث حدّ قذف هستند، با عفو بعض آنان، حدّ از قذف کننده ساقط نمیشود و افراد باقی مانده - حتی اگر یک نفر باشد - حقّ مطالبه آن را دارند. 10
________________________________________
102
قصاص: گروهی که به اشتراک فردی را کشتهاند، اولیای مقتول میتوانند همه آنان را قصاص کنند؛ لیکن باید مازاد بر دیه مقتول را به آنان بازگردانند. بنابر این، اگر قاتلان سه نفر باشند، ولیّ دم میتواند هر سه نفر را قصاص کند و بکشد؛ لیکن بر عهده او است که به هر یک از آنان دو سوم دیه را بپردازد. 11 حکم یاد شده در قصاص اعضا نیز جاری است. 12
) ر جمعیّت () ر اجتماع (
1. جواهرالکلام 20 /16. 4 118. 3 242 /11. 2 135 - 134 /13؛ کفایة الاحکام 209 /1 و 211؛ الحدائق الناضرة 331 /12؛ مستند الشیعة 61 /10؛ العروة الوثقی 5 252 - 251 /4. مستند الشیعة 200 /13؛ جواهر الکلام 6 268 /20. جواهر الکلام 7 295 /20. شرائع الاسلام 8 222 /1. جواهر الکلام 71 - 70. 12 66 /42. 11 425. 10 421 - 420 /41. 9 130 - 129 /38.
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «جمعیت ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- اذان جمعی، ارتداد جمعی، بیمه گروهی، دعوی جمعی، رمایه جمعی، سرقت گروهی ( فقه )، عاریه به جمع، غصب اشتراکی، کاهش جمعیت، کنترل جمعیت، نماز جماعت، وصیت بر جمع، وکالت جمعی
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جمعیت ( فقه ) به زیرصفحه جمعیت ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.