ثواب ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
ثواب
ثواب: پاداش بر نیکی.
از آن در بابهایی نظیر طهارت، صلات، خمس، صوم، مزار، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و ارث سخن رفته است.
پاداش دهنده: خدای متعال در راستای مصلحت بندگان، تکالیفی الزامی و غیر الزامی بر عهده آنان نهاده است. بندگان با عمل به این تکالیف هیچ گونه حقّی بر خدا پیدا نمیکنند؛ لیکن خدای مهربان چنین بندگانی را مشمول فضل و کرم خویش قرار داده و برای اعمال نیک آنان پاداش مقرّر کرده است. 1
پاداش گیرنده: هرکسی که توفیق انجام دادن عمل نیک و محبوب خداوند متعال را پیدا کند مستحق پاداش است؛ 2 لیکن پاداش اخروی تنها به مؤمنان اختصاص دارد. 3
عمل مورد پاداش: هر عمل صالح و محبوب و مطلوب خداوند از عبادات و طاعات، خواه واجب باشد یا مستحب؛ از افعال جوارحی باشد، همچون نماز یا از افعال قلبی، همچون اعتقادات صحیح و محبوب خداوند.
نیّت کار خیر، هرچند نیّت کننده توفیق به جا آوردن آن را نیابد پاداش دارد؛ 4 بلکه اعمال مباحی که به قصد قربت انجام میگیرد - مانند خوردن برای توانمندی بر عبادت، خوابیدن جهت رفع خستگی و کسب نشاط برای طاعت - نیز دارای ثواب است. 5
شرایط ثواب: قصد قربت) ر قصد قربت (و ایمان) ر ایمان (دو شرط پاداش است و بدون آن دو پاداشی به صاحب عمل تعلّق نمیگیرد. 6 بنده اگر به قصد ثواب عبادتی انجام دهد از دو صورت بیرون نیست؛ زیرا تحصیل ثواب یا داعی بر عبادت است؛ یعنی عبادت به قصد اطاعت و امتثال انجام میگیرد و داعی و باعث آن تحصیل ثواب است و یا عبادت به قصد ثواب بردن بهجا آورده میشود نه به قصد امتثال. عبادت در صورت اوّل،
صحیح و دارای ثواب است؛ لیکن در صورت دوم، بطلان عمل و عدم ترتّب ثواب بر آن به مشهور نسبت داده شده است. 7
مراتب ثواب: افزایش یا کاهش ثواب معلول عواملی چند است، از جمله: نیّت که میزان خلوص آن در افزایش یا کاهش ثواب دخیل است؛ 8 دشواری عمل. عمل دشوارتر دارای ثواب برتر است؛ 9 زمان، مانند عبادت در ماه رمضان، بویژه شب قدر، 10 شب عید فطر و قربان11 و هنگام سحر12 که موجب افزایش پاداش میگردد و مکان، همچون مسجد، 13 بویژه مسجد الحرام و مشاهد مشرّفه14) ر مشاهد مشرّفه (که عبادت در آنها ثواب بیشتری دارد.
اهدای ثواب: انجام دادن عبادت و اهدای ثواب آن به مؤمنان، بویژه معصومان علیهم السّلام و عالمان ربّانی مستحب است و ثواب عمل اهدایی به ایشان خواهد رسید15 ان شاء اللَّه.
1. المقنعة/ 30 و 2 284. المیزان 127 /3 و 3 107 /8. المقنعة/ 701؛ النهایة/ 4 666. وسائل الشیعة 5 49 /1. اصطلاحات الاصول/ 6 276. وسائلالشیعة 46 /1 و 7 118. جواهرالکلام 8 87 /2. وسائل الشیعة 9 62 /1. المراسم العلویة/ 10 263. وسائل الشیعة 12 478 /7. 11 303 /15. الجامع للشرائع/ 635؛ عدة الداعی/ 13 193. وسائل الشیعة 239 /5 و14 251. العروةالوثقی 596 /1؛ وسائل الشیعة 15 262 /5. مختلف الشیعة 453 /3؛ الدروسالشرعیة17 /2؛ کشفالغطاء465 - 464 /3.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 694
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
- ثواب زنان پیامبر (ص)
- به لحاظ فعل اختیاری:
- ثواب عمل اختیاری، ثواب عمل غیر اختیاری
- به لحاظ نوع عبادت:
- ثواب صلوات، ثواب قرائت قرآن، ثواب قرض ( فقه )، ثواب مرزبانی
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ثواب ( فقه ) به زیرصفحه ثواب ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.