ترتیب قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
ترتیب قرآن : بررسی ترتیب قرآن موجود به لحاظ کلمات هر آیه، آیات هر سوره و توالی سوره‌ها
منظور از ترتیب قرآن، نظم کلمات به صورت جملات و عبارات، گردآوری آیات ضمن سوره‌ها و نیز ترتیب سوره‌ها است.
بی‌تردید، نظم کلمات به شکل موجود بر اساس چیزی است که فرشته وحی بر رسول گرامی (ص) نازل کرده و هیچ‌کس حتی رسول گرامی (ص) نیز در آن دخالت نداشته است. دلایل این مطلب عبارتند از:
1. آیاتی از قرآن‌کریم.
2. اجماع مسلمانان.
3. شگفتی‌ها و ظرافت‌های فوق توان بشر در گزینش کلمات و چینش آن‌ها به حدی که چیزی جز معجزه و امر غیبی نمی‌تواند توجیه‌گر آن باشد. قرآن کریم ادیبان و فصیحان بزرگ عرب را نیز در همین میدان مغلوب کرد.
4. زمانی می‌توان جمله‌ای را به کسی نسبت داد که علاوه بر محتوا، تک تک کلمات و ترکیب آن‌ها نیز از او باشد.
در زمینه ترتیب آیات و گردآوری آن‌ها در ضمن سوره‌ها از طریق وحی الهی، اختلافی نیست و مسئله در میان مسلمانان اجماعی است؛ با این توضیح که ترتیب بیشتر و قریب به اتفاق آیات به شکل موجود طبق ترتیب نزول صورت پذیرفته است و تنها در مواردی نادر، رسول خدا (ص) دستور می‌فرمود که آیه‌ای را در جای خاصی غیر از ترتیب نزولی آن قرار دهند.
در باره ترتیب سوره‌ها سه نظریه عمده وجود دارد:
1. ترتیب سوره‌ها همانند ترتیب آیات، توقیفی و به اشاره وحی بوده است؛ 2. ترتیب سوره‌ها در عهد صحابه و به اجتهاد و نظر آنان انجام گرفت؛ 3. ترتیب سوره‌ها به طور عمده توقیفی است و در مواردی اندک، اجتهاد و رأی افراد به‌آن تعلق گرفته است.
نیز ر.ک:ترتیب آیات، ترتیب سور.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (256-267)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 280
- تاریخ القرآن و غرائب رسمه و حکمه : صفحه 73
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 346
- تاریخ القرآن : صفحه 60
- حقایق هامة حول القرآن الکریم : صفحه 140
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 70
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «ترتیب قرآن» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ترتیب قرآن به زیرصفحه ترتیب قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آشنایی با علوم قرآن جلد 1 : صفحه 275
- اسرار ترتیب القرآن : صفحه 39، 40
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (256-267)، 259
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (338-361)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 272، 280
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 26
- تاریخ القرآن و غرائب رسمه و حکمه : صفحه 73
- تاریخ القرآن : صفحه 60
- حقایق هامة حول القرآن الکریم : صفحه 140
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 70
- مجله بینات جلد 1 : صفحه 107
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 284
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 79، 346