عملکردها

اذان

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۲۰ فوریهٔ ۲۰۱۲، ساعت ۱۴:۳۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)
رده‌ها
(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

توضیح مفهومی

اذان

اذان: کلمات مخصوص.

اذان کلمات خاصی است که به رسول خدا صلّی الله علیه و آله وحی شده است. 1

جایگاه اصلی آن در فقه، باب صلات است و از آن به مناسبت در باب‌های حج، تجارت و نکاح نیز سخن رفته است.

جملات: اذان هیجده جمله است: « اللهُ اَکبَر » چهار بار، « أَشهَدُ أَن لا اِلهَ اِلا الله »، « أَشهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله »، « حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ »، « حَیَّ عَلَی الفَلاحِ »، « حَیَّ عَلَی خَیرِ العَمَل »، « اللهُ اَکبَر » و « لا اِلهَ اِلا الله » هر کدام دو بار. 2 به قول مشهور، جمله « أَشهَدُ أَنَّ عَلیّاً وَلیُّ الله » جزء اذان نیست، لیکن از آن جا که شهادت به توحید و نبوّت بدون شهادت به ولایت کامل نیست، پسندیده و مطلوب است که بعد از جمله « أَشهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ الله » شهادت به ولایت امیر المؤمنین و سایر معصومان علیهم السّلام نیز آورده شود. 3

اقسام: اذان به اذان اعلام و اذان نماز تقسیم می‌شود. اذان نماز نیز یا اذان نماز جماعت است یا اذان نماز فرادا.

حکم تکلیفی: بحثی در مشروعیّت اذان برای نمازهای یومیّه اعم از ادا و قضا نیست، لیکن در وجوب و استحباب آن اختلاف است. بیشتر فقها قائل به استحباب آن هستند. اذان برای غیر نمازهای واجب یومیّه، مشروعیّت ندارد، لیکن گفتن آن در گوش راست نوزاد در روز تولد یا پیش از افتادن ناف وی، در بیابان هنگام ترس از جنّیان، در گوش کسی که چهل روز گوشت نخورده و نیز در گوش انسان تندخوی و نیز حیوان چموش، مستحب است. 4

شرایط صحّت: نیّت (قصد قربت) ، دخول وقت نماز، ترتیب و موالات بین جملات به معنای فاصله طولانی بین آن‌ها نینداختن، به زبان عربی و درست خواندن، از شرایط صحّت اذان برای نماز است. 5

آداب: رو به قبله اذان گفتن، وقف بر آخر هر جمله، فاصله انداختن میان اذان و اقامه به دو رکعت نماز یا سجده و یا یک گام به جلو برداشتن، صحبت نکردن بین جملات و بلند کردن صدا برای مرد، از آداب اذان نماز است. 6

اقتصار (تخفیف) در اذان: مسافر و کسی که عجله دارد، می‌تواند جملات اذان را یک بار بگوید. برای زن نیز جایز است به تکبیر و شهادتین، بلکه تنها به شهادتین اذان بسنده کند. 7

سقوط اذان: اذان در این موارد ساقط است:

1. برای قضای نمازهای یومیّه جز نخستین نمازی که می‌گزارد.

2. اذان نماز عصر برای کسی که در روز جمعه یا عرفه در عرفات، نماز جمعه یا ظهر را با اذان و اقامه گزارده و بخواهد میان آن دو جمع کند.

3. اذان نماز عشاء در صورت جمع آن با نماز مغرب برای کسی که شب عید قربان در مزدلفه (--» مزدلفه) نماز مغرب را با اذان و اقامه خوانده است. 8

در این که سقوط در موارد یاد شده به نحو عزیمت به معنای حرمت اذان گفتن

است یا رخصت در ترک آن، اختلاف می‌باشد. بنا بر قول اول، اذان گفتن در آن موارد جایز نیست. سقوط به معنای رخصت در ترک در مورد قضای نماز به مشهور نسبت داده شده است. 9 همچنین سقوط اذان در صورت جمع بین دو نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا در غیر موارد یاد شده، مورد اختلاف است. قول به سقوط، به مشهور نسبت داده شده است. 10

سقوط اذان و اقامه: اذان و اقامه از سه کس ساقط است:

1. کسی که با نماز جماعتی همراه شود و در آن جماعت اذان گفته شده باشد.

2. کسی که پس از اقامه نماز جماعت در مسجد و قبل از برهم خوردن صف‌ها، بخواهد نماز بگزارد. در سقوط آن در غیر مسجد، اختلاف است. 11

3. کسی که اذان و اقامه دیگری را حکایت کرده یا شنیده است. 12

در این که سقوط در موارد فوق به نحو عزیمت است یا رخصت، اختلاف است. 13

حکایت اذان: حکایت اذان یعنی بازگو کردن هر جمله از آن همراه با مؤذّن، مستحب است. 14

ترجیع در اذان: در مفهوم و حکم آن اختلاف است. برخی آن را به دو بار تکرار شهادتین افزون بر دو بار نخست، بعضی به تکرار هر جمله از اذان افزون بر آنچه در شرع معیّن شده و بعضی دیگر به تکرار شهادتین با صدای بلند پس از ادای آن به طور آهسته، تعریف کرده‌اند. در حکم آن نیز از حیث کراهت و حرمت، اختلاف است؛ هر چند در حرمت آن، در صورت گفتن به قصد مشروعیّت، اختلافی نیست. 15

تثویب در اذان: گفتن جمله « الصّلاةُ خَیرُ مِنَ النَّومِ » به جای جمله « حَیَّ عَلَی خَیرِ العَمَل » است که اهل سنّت در اذان دوم نماز صبح می‌گویند. جمله یاد شده، بدعت و گفتن آن به قصد مشروعیّت حرام و بدون قصد آن، مورد اختلاف است 16 (--» تثویب) .

گرفتن مزد بر اذان: به قول مشهور، گرفتن مزد بر اذان حرام است، لیکن

پرداخت حقوق از بیت المال (--» بیت المال) به اذان گو جایز است 17 (--» ارتزاق) .

(--» اذان اعلام) (--» اذان سوم) (--» مؤذّن)

1 - جواهر الکلام 9 2.

2 - 81.

3 - العروة الوثقی 1 602.

4 - 601 - 602.

5 - 608 - 609.

6 - 609 - 610.

7 - 602 - 603.

8 - 603 - 604.

9 - 604 و مستمسک العروة 5 559 - 562.

10 - مستند الشیعة 4 521 - 522.

11 - العروة الوثقی 1 604 و مستمسک العروة 5 562.

12 - العروة الوثقی 1 606.

13 - مستمسک العروة 5 572 - 573.

14 - جواهر الکلام 9 121.

15 - 110 - 111.

16 - 112 - 114.

17 - 71 - 72.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 327

اصطلاح‌نامه

اعم

عبادات بالمعنی الاخص

اخص

اذان تقیهای، اذان قبل از ارتداد، اذان قبل از طلوع فجر
به لحاظ استحباب:
اذان امام ( ع )، اذان پشت سر مسافر، اذان در بلندی، اذان فرمانده سپاه، اذان هنگام وحشت
به لحاظ استقبال:
اذان پشت به قبله، اذان رو به قبله
به لحاظ بینایی:
اذان بینا، اذان نابینا
به لحاظ جنسیت مؤذن:
اذان خنثی، اذان زن، اذان مرد
به لحاظ حالات مؤذن:
اذان اجیر، اذان بیمار، اذان مست
به لحاظ حکم تکلیفی:
اذان حرام، اذان مکروه
به لحاظ دین:
اذان کافر، اذان مسلمان
به لحاظ سفروحضر:
اذان در حضر، اذان مسافر
به لحاظ شناخت:
اذان جاهل به وقت، اذان عارف
به لحاظ طهارت:
اذان با طهارت، اذان بدون طهارت
به لحاظ عدالت:
اذان عادل، اذان فاسق، اذان مستور الحال
به لحاظ عدد مؤذن:
اذان اشتراکی، اذان انفرادی، اذان جمعی، اذان دو نفری، تراسل
به لحاظ قصد تقرب:
اذان بدون قصد قربت، اذان به قصد قربت
به لحاظ مؤذن به:
اذان برکودک، اذان در گوش انسان، اذان در گوش حیوان
به لحاظ محجورعلیه:
اذان کودک، اذان مجنون
به لحاظ محدث:
اذان جنب، اذان مسلوس
به لحاظ محل:
اذان در خانه، اذان در صومعه، اذان در معابر عمومی، اذان در مکان غصبی، اذان مسجد
به لحاظ مورد سقوط:
اذان در باد، اذان در باران، اذان در تاریکی، اذان مستعجل
به لحاظ نوع:
اذان اعلان، اذان نماز
به لحاظ هیئت:
اذان ایستاده، اذان پیاده، اذان سواره، اذان نشسته
به لحاظ وقت:
اذان بعد از وقت، اذان جمعه، اذان صبح، اذان قبل از وقت، اذان مغرب

وابسته

آمیزش بین اذان و اقامه، إفصاح در اذان، اجتماع اذان، اجرت اذان، اجرت مؤذن، احکام اذان، اخلال در اذان، ارتداد اثنای اذان، استحباب اذان، استقبال در اذان، استماع اذان، اشتباه در اذان، اعاده اذان، اعتماد به اذان، اقامه، بی هوشی در اذان، پنهانی اذان، تثویب در اذان، تدارک اذان، ترتیب اذان، ترتیل اذان، ترجیع ( تکرار شهادتین اذان )، ترسل در اذان، ترک اذان، تسبیح بین اذان و اقامه، تشاحّ در اذان گفتن، تفریق بین نماز مشترک، تکرار اذان، تکلم بین اذان و اقامه، تکلم در اذان، جنون در اذان، حدث در اذان، حکایت اذان، حوقله در اذان، حَدْر در اذان، خروج معتکف برای اذان، خواب در اذان، دعا هنگام اذان، ذکر بین اذان و اقامه، زوایای مسجد، زیادی در اذان، سکوت در اذان، سهو در اذان، شرایط اذان، شک در اذان، شنیدن اذان، شنیدن بعض اذان، عدم کلام در اذان، عربیت اذان، غَنا در اذان، فصول اذان، فضیلت اذان، قرائت ترجمه اذان، قصراذان، قیام مؤذن، گفتن بعض اذان، لحن در اذان، مؤذن، محل اذان، محل استحباب اذان، مدّ صوت در اذان، مستحبات اذان، مستی بین اذان و اقامه، مشروعیت اذان، مکروهات اذان، موارد سقوط اذان، موالات در اذان، نسیان اذان، نشستن بین اذان و اقامه، نقصان در اذان، نماز با اذان، نماز بدون اذان، نماز بین اذان و اقامه، نیابت در اذان، نیت اذان، وجوب اذان، وضو برای اذان، وقت اذان

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اذان به زیرصفحه اذان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 7 : صفحه 328
  • الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 1 : صفحه 571
  • المبسوط فی فقه الامامیة جلد 1 : صفحه 95
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 2 : صفحه 357
  • تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 153
  • تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 3 : صفحه 37
  • جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 2 : صفحه 166
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 9 : صفحه 2
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 327
  • کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 1 : صفحه 208
  • کشف اللثام (ط.ج) جلد 3 : صفحه 350
  • مجله فقه اهل بیت : صفحه 39
  • مجمع الفائدة و البرهان جلد 2 : صفحه 161
  • مستمسک العروة الوثقی جلد 5 : صفحه 535
  • مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 3 : صفحه 446، 485
  • مهذب الاحکام جلد 6 : صفحه 5