ادات ظرفیت

توضیح مفهومی

ادات ظرفیت : ادات بیانگر زمان یا مکان انجام فعل

«ادات ظرفیت» در معنای «ظرف» (زمان یا مکان انجام فعل) استعمال می‌شود؛ مانند:

1. إلی: حرف جر در معنای ظرفیت؛ مثل: «لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ»؛ «یقینا شما را در روز قیامت که در آن هیچ شکی نیست گرد خواهد آورد» (انعام// 12) .

2. بَین: گاه اسم است و گاه ظرف. معنای ظرفی آن مانند: «لَا تُقَدِّمُوا بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ»؛ «در برابر خدا و پیامبرش (در هیچ کاری) پیشی مجویید» (حجرات// 1) .

3. حیث: گاهی به معنای ظرف مکان به کار رفته است؛ مانند: «إِنَّهُ یَرَاکُمْ هُوَ وَقَبِیلُهُ مِنْ حَیْثُ لاَ تَرَوْنَهُمْ…»؛ «در حقیقت او و قبیله‏اش شما را از آنجا که آنها را نمی‏بینید می‏بینند» (اعراف//27) .

4. علی: حرف جر است و معانی مختلفی از جمله «ظرفیت» دارد؛ مثل: «وَدَخَلَ الْمَدِینَةَ عَلَی حِینِ غَفْلَةٍ مِّنْ أَهْلِهَا»؛ «و داخل شهر شد بی‏آنکه مردمش متوجه باشند» (قصص// 15) .

5. فی: حرف جری است که مشهورترین معنای آن ظرفیت است. در حقیقت، ظرفیت نیز معنای اصلی خود را در «فی» دارد؛ مانند: «إِنَّا لَنَرَاکَ فِی ضَلاَلٍ مُّبِینٍ»؛ «واقعا ما تو را در گمراهی آشکاری می‏بینیم» (اعراف// 60).

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 302
2. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 284
3. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 274
4. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 232
5. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 249
6. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 238
7. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 221
8. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (205-229)
9. الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 192

اصطلاح‌نامه

اعم

ادوات قرآن

منابع

• الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 192، (205-229)، 221، 229، 238، 249
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 232، 274، 284، 302
• البرهان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه 213، 301، 311، 328
• قرآن ثقل اکبر : صفحه 46