ادات زائد
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات زائد : ادات فاقد معنای خاص
ادوات زائد افاده معنای خاصی ندارند و در قرآن به کار رفته‌اند؛ مانند:
1. «ال»: معانی فراوانی دارد، و گاهی به صورت زائد نیز استعمال شده است. زائد واقع شدن «ال» به دو گونه است:
أ. زائده لازمه؛ مانند: «وَالنَّجْمِ إِذَا هَوَی»؛ «سوگند به اختر ( قرآن) چون فرود میآید» (نجم// 1) . در این‌جا اگر نجم به معنای «ثریا» باشد «ال» در «النجم» زائد است.
ب) زائده غیر لازمه؛ مثل «ال» در «الأذلّ» «یخرجن الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ» (منافقون// 8) ، بنا بر قرائت «یَخرجنّ» به صورت فعل لازم و به فتح یاء. بنابر این قرائت، «أذلّ» حال است و نمی‌تواند معرفه باشد؛ پس «ال» آن زائد است.
2. إلی: «فَاجْعَلْ أَفْئِدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِی إِلَیْهِمْ»؛ «پس دلهای برخی از مردم را به سوی آنان گرایش ده» (ابراهیم// 37) .
3. أن: «وَلَمَّا أَن جَاءتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِیءَ بِهِمْ»؛ «و هنگامی که فرستادگان ما به سوی لوط آمدند به علت (حضور) ایشان ناراحتشد» (عنکبوت// 33) .
4. باء: «أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ»؛ «چه شنوا و بینایند» (مریم// 38) .
5. فاء: «هَذَا فَلْیَذُوقُوهُ حَمِیمٌ وَغَسَّاقٌ»؛ «این جوشاب و چرکاب است باید آن را بچشند» (ص// 57) .
6. فی: «وَقَالَ ارْکَبُواْ فِیهَا»؛ «و (نوح) گفت در آن سوار شوید» (هود// 41) .
سیوطی در ~الاتقان~ بیشتر موارد ادات تأکید را زائد می‌داند.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 295
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 217
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 204
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 192
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 186
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 71
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ادات زائد به زیرصفحه ادات زائد/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.