ادات اضراب
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات اضراب : ادات بیانگر رویگردانی از جمله ماقبل
اِضراب یعنی رویگردانی. ادات اضراب کلمه‌ای است که این معنا را افاده کند. این ادات با قرار گرفتن بر سر جمله، نوعی رویگردانی از جمله ماقبل را می‌رساند.
«بل» نمونه بارز اضراب در قرآن است. «بل» گاهی برای ابطال جمله قبل است؛ مانند: «أَمْ یَقُولُونَ بِهِ جِنَّةٌ بَلْ جَاءهُم بِالْحَقِّ وَأَکْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ کَارِهُونَ»؛ «یا میگویند او جنونی دارد (نه) بلکه (او) حق را برای ایشان آورده و(لی) بیشترشان حقیقت را خوش ندارند» (مؤمنون// 70) .
گاهی نیز برای انتقال از غرضی به غرض دیگر است؛ مانند: «قَدْ أَفْلَحَ مَن تَزَکَّی ** وَذَکَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّی ** بَلْ تُؤْثِرُونَ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا»؛ «رستگار آن کس که خود را پاک گردانید؛ و نام پروردگارش را یاد کرد و نماز گزارد؛ لیکن (شما) زندگی دنیا را بر میگزینید» (اعلی// 14-16).