نمایش مبدأ برای امر به معروف و نهی از منکر ( فقه )

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر: واداشتن به نیکی و بازداشتن از بدی.

مراد فقها از امر و نهی، مطلق بر انگیختن کسی بر انجام یا ترک چیزی

است؛ خواه به گفتار یا کردار. و مراد از معروف و منکر، هر کار پسندیده و ناپسند از نظر عقل و شرع است؛ اعم از واجب، مستحب، حرام و مکروه. 1 از آن در باب امر به معروف و نهی از منکر بحث شده که به مباحث کلّی آن در سه محور اشاره می‌کنیم:

1. حکم تکلیفی: امر به معروف و نهی از منکر در واجبات و محرّمات، واجب و در مستحبات و مکروهات، مستحب است. 2 وجوب یا استحباب آن، توصّلی (--» توصّلی) است که قصد قربت در آن معتبر نیست 3، لیکن در کفایی (--» وجوب کفایی) یا عینی (--» وجوب عینی) بودن آن، اختلاف است. 4

2. شرایط: آگاهی و شناخت امر کننده و نهی کننده نسبت به معروف مورد امر و منکر مورد نهی، احتمال تأثیر، اصرار فاعل بر استمرار ترک واجب یا فعل حرام هر چند به عزم بر ارتکاب مجدّد آن، معذور نبودن وی در ارتکاب، و عدم وجود مفسده و زیان برای آمر و ناهی یا یکی از مسلمانان 5، از شرایط آن است.

در صورت شک در تحقّق یکی از شرایط یاد شده، امر به معروف و نهی از منکر واجب نیست. 6

3. مراتب: انکار به قلب با اعراض و ابراز ناخشنودی از عمل، انکار به زبان و انکار به دست، مراتب امر به معروف و نهی از منکر است. در این مراتب باید به ترتیب و تدریج از مرتبه ساده و ملایم تر به مرتبه شدیدتر پیش رفت. از این رو، اگر با زبان می‌توان از منکر، بازداشت، با دست جایز نیست. 7

اگر دفع منکر توقّف بر اتلاف مال دیگری باشد، در صورت نابود کردن آن، ناهی ضامن نیست مانند آلات لهو (--» آلات لهو) و آلات قمار 8 (--» آلات قمار) ، لیکن چنانچه ناهی در جلوگیری از منکر، از حدّ لازم و ضروری تجاوز کند و منجرّ به وارد آمدن خسارت به طرف گردد، ضامن است. 9 به قول مشهور، اگر باز داشتن از منکر متوقّف بر قتل یا مجروح کردن باشد، مشروط به اذن امام یا مأذون از سوی او است. 10

گرفتن اجرت برای امر به معروف و نهی از منکر جایز نیست، زیرا از واجبات است 11، لیکن اگر کسی از باب حسبه (--» امور حسبی) متولّی این امر قرار داده شود، ارتزاق وی از بیت المال (--» بیت المال) همچون قاضی و مؤذّن جایز است (--» ارتزاق) .

1 - مهذّب الاحکام 15 213 و جواهر الکلام 21 356.

2 - جواهر الکلام 21 363 - 365.

3 - توضیح المسائل مراجع م 2790.

4 - جواهر الکلام 21 359.

5 - منهاج الصالحین (خویی) 1 351 - 352 و جواهر الکلام 21 366 - 371.

6 - مهذّب الاحکام 15 222.

7 - جواهر الکلام 21 374 - 383.

8 - 37 111.

9 - تحریر الوسیلة 1 480.

10 - جواهر الکلام 21 383.

11 - جواهر الکلام 22.
=== منابع ===
#فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_1.htm#659 659]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::امور حسبیه]]، [[اعم::عبادات بالمعنی الاعم]]
=== اخص ===
:[[اخص::امر و نهی اشتباهی]]، [[اخص::امر و نهی امور احتیاطی]]، [[اخص::امر و نهی با احتمال قیام غیر]]، [[اخص::امر و نهی با علم اجمالی]]، [[اخص::امر و نهی در مقدمات حرام]]
:'''به لحاظ آمروناهی:'''
:[[اخص::امر و نهی بدون اذن حاکم]]، [[اخص::امر و نهی جاهل]]، [[اخص::امر و نهی حاکم]]، [[اخص::امر و نهی رعیت]]، [[اخص::امر و نهی عادل]]، [[اخص::امر و نهی عالم]]، [[اخص::امر و نهی عبد]]، [[اخص::امر و نهی غنی]]، [[اخص::امر و نهی غیر مکلف]]، [[اخص::امر و نهی فاسق]]، [[اخص::امر و نهی فقیر]]
:'''به لحاظ اجزا:'''
:[[اخص::امر به معروف ( فقه )]]، [[اخص::نهی از منکر ( فقه )]]
:'''به لحاظ انفرادواجتماع:'''
:[[اخص::امر و نهی اجتماعی]]، [[اخص::امر و نهی انفرادی]]
:'''به لحاظ تأثیر:'''
:[[اخص::امر و نهی با تاثیر]]، [[اخص::امر و نهی با خوف مفسده]]، [[اخص::امر و نهی با عدم تاثیر]]، [[اخص::امر و نهی موجب وهن شریعت]]
:'''به لحاظ تجاهر مرتکب:'''
:[[اخص::امر و نهی غیر متجاهر]]، [[اخص::امر و نهی متجاهر]]
:'''به لحاظ خویشاوندی:'''
:[[اخص::امر و نهی ابوین]]، [[اخص::امر و نهی زوج]]، [[اخص::امر و نهی زوجه]]، [[اخص::امر و نهی فرزند]]
:'''به لحاظ شرایط آمر و ناهی:'''
:[[اخص::امر و نهی با قدرت اجمالی]]، [[اخص::امر و نهی بدون رعایت مراتب]]
:'''به لحاظ عذرمرتکب:'''
:[[اخص::امر و نهی با احتمال عذر]]، [[اخص::امر و نهی مدعی عذر]]، [[اخص::امر و نهی معذور]]
:'''به لحاظ علنی وغیرعلنی بودن:'''
:[[اخص::امر و نهی آشکار]]، [[اخص::امر و نهی پنهانی]]
:'''به لحاظ لفظ:'''
:[[اخص::امر و نهی شفاهی]]، [[اخص::امر و نهی کتبی]]
:'''به لحاظ متوقف علیه:'''
:[[اخص::امر و نهی متوقف بر اجازه گناه]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر اجتماع]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر تصدی ریاست]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر تهدید]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر تهیه اسباب]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر ضرر]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر گناه]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر مفسده]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر موعظه]]، [[اخص::امر و نهی متوقف بر هزینه]]
:'''به لحاظ مراتب:'''
:[[اخص::امر و نهی زبانی]]، [[اخص::امر و نهی قلبی]]، [[اخص::امر و نهی یدی]]
:'''به لحاظ مرتکب:'''
:[[اخص::امر و نهی با اراده گناه]]، [[اخص::امر و نهی به غیر مکلف]]، [[اخص::امر و نهی متجری]]، [[اخص::امر و نهی مرتکب اطراف علم اجمالی]]، [[اخص::امر و نهی مرتکب شبهه بدویه]]، [[اخص::امر ونهی بد حجاب]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اجرت امر و نهی]]، [[وابسته::احکام امر و نهی]]، [[وابسته::اذن حاکم در امر ونهی]]، [[وابسته::اضرار به فاعل منکر]]، [[وابسته::اظهار کراهت به منکر]]، [[وابسته::اقدام غیر به امر و نهی]]، [[وابسته::اکراه بر ارتکاب منکر]]، [[وابسته::اکراه بر ترک معروف]]، [[وابسته::امر به امر و نهی]]، [[وابسته::امر به منکر و نهی از معروف]]، [[وابسته::انتفاء مفسده امر و نهی]]، [[وابسته::اِعراض از فاعل منکر]]، [[وابسته::تجسس برای امر و نهی]]، [[وابسته::تزاحم در امر و نهی]]، [[وابسته::تعدی آمر و ناهی]]، [[وابسته::تعلم معروف و منکر]]، [[وابسته::تقیه ( فقه )]]، [[وابسته::جعاله بر امر و نهی]]، [[وابسته::حکومت اسلامی ( فقه )]]، [[وابسته::رد جوایز ظالم]]، [[وابسته::شرایط امر و نهی]]، [[وابسته::ضرر به آمر]]، [[وابسته::ضرر به مأمور]]، [[وابسته::عدم تأثیر امر و نهی]]، [[وابسته::عدم قدرت بر امر و نهی]]، [[وابسته::علم به معروف و منکر ( فقه )]]، [[وابسته::قصد قربت در امر و نهی]]، [[وابسته::گشت مبارزه با مفاسد]]، [[وابسته::مراتب امر و نهی]]، [[وابسته::مسقطات امر و نهی]]، [[وابسته::مفسده امر و نهی]]، [[وابسته::منکر امر و نهی]]، [[وابسته::منکرات]]، [[وابسته::نیابت در امر و نهی]]، [[وابسته::وجوب امر و نهی]]
{{نمایه}}
== منابع ==[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook//_www.rcipt.ir.htm#index.aspx?siteid=1&fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=34&showitem=249 index.aspx?siteid=1&fkeyid=&siteid=1&pageid=142&p=1&g=34&showitem=249]
*[[منبع::الجامع العباسی]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/84/index.htm#161 161]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/84/index.htm#162 162]
*[[منبع::الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/57/57_2.htm#47 47]
*[[منبع::الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/69/69_2.htm#409 409]
*[[منبع::الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/206/206_5.htm#123 123]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/206/206_5.htm#125 125]
*[[منبع::ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/55/55_1.htm#397 397]
*[[منبع::تحریرالوسیله جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/226/226_1.htm#462 462]
*[[منبع::جامع المدارک فی شرح المختصرالنافع جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/162/162_5.htm#398 398]
*[[منبع::جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/66/66_3.htm#484 484]
*[[منبع::جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 21]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_21.htm#352 352]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_21.htm#358 358]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 31]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_31.htm#188 188]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_31.htm#199 199]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_31.htm#210 (210-211)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_31.htm#216 216]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_31.htm#232 232]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 9]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#4 4]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#10 10]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#13 13]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#14 14]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#42 42]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#55 55]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#63 63]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#67 67]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#105 105]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#106 106]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#131 131]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#133 133]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#165 165]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#188 188]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#198 198]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#219 219]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#268 268]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_9.htm#275 275]
*[[منبع::شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6300/6300_1.htm#341 341]
*[[منبع::فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_1.htm#659 659]
*[[منبع::فقه الامام جعفرالصادق جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6322/6322_2.htm#282 282]
*[[منبع::کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_2.htm#21 21]
*[[منبع::کشف الرموز فی شرح المختصر النافع جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/41/41_1.htm#432 432]
*[[منبع::مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6306/6306_4.htm#471 471]
*[[منبع::مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/70/70_3.htm#100 100]
*[[منبع::مهذب الاحکام جلد 15]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6297/6297_15.htm#211 211]
[[رده:امر به معروف و نهی از منکر ( فقه )]]
[[کد::27303| ]]