تعارض حقیقت شرعی و لغوی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تعارض حقیقت شرعی و لغوی : تنافی میان احتمال حمل لفظ بر حقیقت شرعی یا معنای لغوی
تعارض حقیقت شرعی و لغوی، به معنای تردید در حمل لفظ بر معنای حقیقی شرعی و یا معنای حقیقی لغوی آن است، در جایی که هر دو احتمال داده می‌شود؛ یعنی نسبت به لفظی که از سوی شارع صادر شده، تردید وجود دارد که آیا در معنای لغوی به کار رفته یا شارع آن را نقل نموده و در معنای شرعی به کار برده است، مانند لفظ ' صوم ' که در حمل آن بر معنای لغوی (مطلق امساک) و یا شرعی (امساک بر وجه مخصوص) تردید وجود دارد.
در تعارض حقیقت شرعی و لغوی، میان اصولی‌ها ی اهل سنت اختلاف است؛
برخی چون ' ابن حاجب ' معتقدند اگر لفظی که از سوی شارع صادر شده مردد بین چند معنا باشد، در این صورت، در مرحله اول به معنای شرعی حمل می‌شود و در صورتی که چنین حملی ممکن نباشد، بر حقیقت عرفی حمل می‌گردد و در صورت عدم امکان آن نیز، به حقیقت لغوی حمل می‌گردد.
برخی دیگر همانند ' غزالی ' معتقدند اگر لفظ صادر شده از سوی شارع در ضمن جمله امری و مُثبِت تکلیف باشد، حقیقت شرعی است و اگر در نهی و ترک فعل وارد شده باشد، مجمل خواهد بود.
برخی مانند ' آمدی ' بر این باورند که لفظ در ضمن اثبات، حقیقت شرعی و در ضمن نهی، حقیقت لغوی دارد.
و برخی دیگر مثل ' قاضی ابی بکر ' به مجمل بودن کلام معتقد شده‌اند.
منابع
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 4,3 : صفحه 22
- التمهید فی تخریج الفروع علی الاصول : صفحه (228-229)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تعارض حقیقت شرعی و لغوی به زیرصفحه تعارض حقیقت شرعی و لغوی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.