حجب نقصان

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ حجب نقصان

◄ حجب اجداد بر اخوه مادری

◄ حجب اخوه

◄ حجب خواهر

◄ حجب فرزند

◄ حجب وارث بر زوجین

◄ نقصان فریضه بر سهام ارث

توضیح مفهومی

حجب نقصان: وجود وارثی در میان ورثه که سبب می‏شود سهم وارث دیگر از مرتبه اعلی به مرتبه ادنی کاهش پیدا کند و وی از بعض سهم الارث خود محروم گردد. در حجب نقصان دو گروه، حاجب هستند:

الف: فرزند یا فرزندِ فرزند و هر چه پایین‏تر، که مانع ارث بَری پدر و مادر میّت نسبت به مازاد یک ششم می‏شود، جز در صورتی که وارث میّت تنها یک دختر با پدر و مادر یا یکی از آن دو باشد، و یا چند دختر و یکی از والدین باشند. در این صورت دختر نصف ترکه و هر یک از پدر و مادر یک ششم آن را به ارث می‏برند و باقی مانده، بنابر مشهور، به نسبت سهمشان میان آنان تقسیم می‏شود.

علاوه بر آن، فرزند میّت مانع ارث بری هریک از زن و شوهر نسبت به سهم اعلای آنان است و باعث می‏شود سهم شوهر از نصف به یک چهارم و سهم زن از یک چهارم به یک هشتم کاهش یابد. 3

ب: برادران و خواهران میّت که با شرایط زیر، حاجب مادر هستند و وجود آنان سبب می‏شود سهم مادر از یک سوم به یک ششم کاهش یابد:

1. تعداد آنان دو برادر یا بیشتر، یا یک برادر و دو خواهر، یا چهار خواهر با مادر باشد.

2. بنابر مشهور، قاتل یا کافر و یا برده نباشند.

3. برادران یا خواهران پدری و مادری یا پدری باشند، نه مادری.

4. بنابر مشهور، پدر نیز زنده باشد.

5. برادران یا خواهران، متولد شده باشند. 4

1. الروضة البهیة 51 /8؛ جواهر الکلام 2 78 - 77 /39. الروضة البهیة 3 54 - 53 /8. جواهر الکلام 78 /39؛ الروضة البهیة 4 58 /8. جواهر الکلام 89 - 83 /39.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 219

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «حجب نقصان» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

حجب از بعض ارث، حجب از زیادی نصیب ارث، حجب نقصانی ارث

اعم

حواجب ارث

اخص

به لحاظ نوع وارث:

حجب فرزند، حجب وارث بر زوجین، نقصان فریضه بر سهام ارث

به لحاظ ورثه طبقه دوم:

حجب اجداد بر اخوه مادری، حجب اخوه، حجب خواهر

وابسته

حجب حرمان، حجب خنثی

منابع

• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 8 : صفحه 58
• الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 2 : صفحه 69
• تحریرالوسیله جلد 2 : صفحه 372363
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 39 : صفحه 75، 78، 7875
• دوره مقدماتی حقوق مدنی جلد 2 : صفحه 63
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 219
• قواعدالاحکام جلد 3 : صفحه 356
• مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 3 : صفحه 1631
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 13 : صفحه 62
• مستند الشیعة فی احکام الشریعة جلد 19 : صفحه 117
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 17 : صفحه 164
• مهذب الاحکام جلد 30 : صفحه 12، 65