تمکین
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
تمکین : زمینه‌سازی برای قرار گرفتن «فاصله» در موضع شایسته خود؛ از فنون بلاغی
'تمکین' در لغت به معنای پا برجا کردن و پذیرفتن است، و در اصطلاح بدیعی و بلاغی به جمله‌ای می‌گویند که هر کلمه‌اش در جای خود قرار گرفته باشد؛ به عبارت دیگر، پیش از 'فاصله' (کلمه یا کلمات پایانی آیه) چنان زمینه‌سازی شود که فاصله در موضع شایسته خود - بدون هیچ ناسازگاری و پیچیدگی - قرار بگیرد و ارتباط و تناسب تامّ با معنای کلّی کلام پیدا کند؛ به طوری که عدم ذکر فاصله سبب اختلاف در معنا و تشویش فهم شود، و اگر گوینده، فاصله را بر زبان نیاورد، شنونده به طبع سلیم خود، کلام را کامل کند؛ مانند: «لاَّ تُدْرِکُهُ الأَبْصَارُ وَهُوَ یُدْرِکُ الأَبْصَارَ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ» (انعام// 103) .
در این آیه، 'لطیف' با چیزی که با چشم دیده نمی‌شود سازگار است و 'خبیر' با چیزی که درک می‌شود.
ابن‌ابی‌الاصبع فواصل قرآن را چهار قسم می‌داند که یکی از آن‌ها تمکین است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (78-79)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (345-347)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 198
- در قلمرو بلاغت : صفحه 725
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 860
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تمکین» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تمکین به زیرصفحه تمکین/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آموزش علوم قرآن جلد 3 : صفحه 284
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (345-347)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه (78-79)، 79
- البرهان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (108-111)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 198، (253-257)
- در قلمرو بلاغت : صفحه 725
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 860