سُلْطَان
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
سُلْطَان : واژه‌ای قرآنی، به معنای توانایی، حجت و برهان
واژه سلطان 37 بار در قرآن تکرار شده است. این واژه به معنای تسلط و غلبه، توانایی، حجت و دلیل، و حاکم جامعه استعمال می‌شود. در قرآن از میان معانی مذکور، معنای حجّت استعمال بیشتری دارد. مثال:
1. فرو نفرستادن سلطان از سوی خداوند بر آنچه مشرکان و بت‌پرستان می‌پرستند: «قُلْ إِنَّما حَرَّمَ رَبِّیَ الْفَواحِشَ ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ وَ الْإِثْمَ وَ الْبَغْیَ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَ أَنْ تُشْرِکُوا بِاللَّهِ ما لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اللَّهِ ما لا تَعْلَمُونَ»؛ 'بگو خداوند تنها اعمال زشت را، چه آشکار باشد چه پنهان، حرام کرده است و (همچنین) گناه و ستم بدون حق، و اینکه چیزی را که خداوند دلیلی برای آن نازل نکرده شریک او قرار دهید، و به خدا مطلبی نسبت دهید که نمیدانید' (اعراف// 33)
2. نفی سلطان از گفته کسانی که برای خداوند فرزند قائل شده‌اند: «قالُوا اتَّخَذَ اللَّهُ وَلَداً سُبْحانَهُ هُوَ الْغَنِیُّ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأَرْضِ إِنْ عِنْدَکُمْ مِنْ سُلْطانٍ بِهذا أَ تَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ ما لا تَعْلَمُون»؛ 'گفتند خداوند فرزندی برای خود انتخاب کرده، منزه است (از هر عیب و نقص و احتیاجی) او بی نیاز است، از آن او است آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، شما هیچگونه دلیلی بر این ادعا ندارید، آیا بخدا نسبتی میدهید که نمیدانید؟ !' (یونس// 68) .
3. بیان خشم الهی نسبت به مجادله کنندگان در آیات او بدون سلطان و تقبیح عمل آنان: «الَّذِینَ یُجادِلُونَ فِی آیاتِ اللَّهِ بِغَیْرِ سُلْطانٍ أَتاهُمْ کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ وَ عِنْدَ الَّذِینَ آمَنُوا کَذلِکَ یَطْبَعُ اللَّهُ عَلی کُلِّ قَلْبِ مُتَکَبِّرٍ جَبَّار»؛ 'همانها که در آیات الهی بیآنکه برای آنها دلیلی آمده باشد به مجادله برمیخیزند، کاری که خشم عظیمی نزد خداوند و نزد کسانی که ایمان آوردهاند بار میآورد، اینگونه خداوند بر قلب هر متکبر جباری مهر مینهد' (غافر// 35) .
4. مطالبه سلطان از مشرکان بر ادّعای شنیدن سخن فرشتگان: «أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ یَسْتَمِعُونَ فِیهِ فَلْیَأْتِ مُسْتَمِعُهُمْ بِسُلْطانٍ مُبِین»؛ 'آیا نردبانی دارند (که به آسمان بالا میروند) و به وسیله آن اسرار وحی را میشنوند؟ کسی که از آنها این ادعا را دارد دلیل روشنی بیاورد' (طور// 38) .
5. فرستادن موسی (ع) همراه با سلطان به سوی فرعون و پیروان وی: «وَ لَقَدْ أَرْسَلْنا مُوسی بِآیاتِنا وَ سُلْطانٍ مُبِین»؛ 'ما موسی را با آیات خود و دلیل آشکار فرستادیم' (هود// 96).
منابع
- التبیان فی تفسیر القرآن جلد 6 : صفحه 58
- التفسیر الکبیر جلد 18 : صفحه 393
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 10 : صفحه 380
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سُلْطَان به زیرصفحه سُلْطَان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.