صفت قلقله
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
صفت قلقله : رها شدن صدای حرف از مخرج آن در حالت سکون؛ از صفات فرعی حروف
«قلقله» از صفات فرعی حروف، در لغت به معنای جنبش و تحریک، و در اصطلاح علم تجوید عبارت است از رها شدن صدای حرف از مخرجش در حالت سکون. با این صفت، کسره ضعیف یا در برخی جاها هنگام تلفظ، فتحه ظاهر خواهد شد؛ مانند: تلفظ «ب» در کلمه «سبحان» که ساکن است؛ ولی با صفت قلقله، مایل به کسره خوانده می‌شود. قلقله بر دو قسم است:
1. قلقله صغرا: حرف قلقله در میان کلمه است؛ مانند: «سبحان».
2. قلقله کبرا: حرف قلقله در آخر کلمه است؛ مانند: «باب».
قلقله کبرا از قلقله صغرا قوی‌تر و محکم‌تر است؛ زیرا قلقله آن آشکارتر از زمانی است که حرف قلقله در وسط کلمه باشد.
علت پدید آمدن صفت قلقله را اجتماع دو صفت «جهر» و «شدت» در یک حرف می‌دانند؛ چون با داشتن صفت شدّت، هنگام سکون، جهر حرف کاملاً متوقف می‌شود و حرف در مخرج خود کاملاً محبوس می‌ماند؛ لذا تنها راه تلفظ حرف، تحریک آن و آزاد کردن مخرج حرف است تا حرف ادا شود و به گوش شنونده برسد.
نیز ر.ک:حروف قلقله.
منابع
- تجوید جامع : صفحه 53
- سر البیان فی علوم القرآن : صفحه (171-172)
- دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2 : صفحه 1376
- التجوید : صفحه 20
- تجوید استدلالی : صفحه (151-152)
- حلیة القرآن قواعد تجوید مطابق با روایت حفص از عاصم جلد 2 : صفحه 58
- آموزش تجوید : صفحه 30
- الرائد فی تجوید القرآن : صفحه 49