آیه کتمان (علوم قرآنی )

توضیح مفهومی

آیه کتمان ( علوم قرآنی ) : آیه 159 بقره، در باره پنهان کردن حق

به آیه 159 سوره بقره که در مذمت و سرزنش کتمان‌کنندگان حق نازل شده است 'آیه کتمان' می‌گویند: «إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنزَلْنَا مِنَ الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَی مِن بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی الْکِتَابِ أُولَئِکَ یَلعَنُهُمُ اللّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ»؛ «کسانی که نشانه‏های روشن و رهنمودی را که فرو فرستاده‏ایم بعد از آنکه آن را برای مردم در کتاب توضیح داده‏ایم نهفته می‏دارند آنان را خدا لعنت می‏کند و لعنت‏کنندگان لعنتشان می‏کنند».

جلال الدین سیوطی در شأن نزول این آیه از ابن‌عباس نقل کرده است: چند نفر از مسلمانان همچون معاذ بن جبل و سعد بن معاذ و خارجة بن زید از دانشمندان یهود در باره برخی مطالب تورات که با ظهور و بعثت پیامبر اسلام (ص) ارتباط داشت سؤال‌هایی کردند؛ ولی آنان واقع مطلب و حقیقت امر را کتمان کرده، توضیحی ندادند؛ لذا آیه مورد بحث نازل شد و مسئولیت کتمان حق را به آن‌ها گوشزد کرد.

مقصود این آیه، علمای یهود است؛ ولی این معنا هرگز مفهوم آیه (یک حکم کلی و عمومی در باره کتمان‌کنندگان حق) را محدود نخواهد کرد؛ لذا در کتاب‌های تفسیری شیعه آمده است که این آیه شامل کتمان فضایل اهل‌بیت (ع) نیز می‌شود. و در برخی از روایات مراد از این آیه، کتمان امامت و خلافت خاندان پیامبر (ص) بیان شده است.

در باره مذمت کتمان حق، در منابع اسلامی احادیث فراوانی هست. در کتاب‌های اصول فقه، این آیه از ادله 'حجیت خبر واحد' به شمار آمده است؛ یعنی 'ما أنزلنا' مفهوم عام دارد و شامل احکام شرعی نیز می‌شود، و احادیث منقول از معصومان (ع) از مصادیق 'بینات و هدی' است.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 1 : صفحه (546-551)
2. لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 20
3. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه (388-392)

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه کتمان ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 159 بقره

اعم

اسامی آیات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه کتمان (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه کتمان (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسباب النزول : صفحه 29
• اصول الفقه جلد -2 : صفحه 79
• الایمان و الکفر فی الکتاب و السنة جلد 1 : صفحه 250
• الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 276
• القرآن الکریم سوره 2 ، آیه 159
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 1 : صفحه (388-392)
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 453
• ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه (323-326)
• تفسیر نمونه جلد 1 : صفحه (546-551)، (551-546)
• دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 286
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 131
• کفایة الاصول : صفحه 344
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 20
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 20
• پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : صفحه (98-99)، (99-98)