وصف مشعر علیت
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
وصف مشعر علیت : وصف بیان گر تأثیر مبدأ اشتقاق آن بر ثبوت حکم
وصف مشعر علیت، که مقابل وصف غیر مشعر علیت می‌باشد، وصفی است که اشعار (دلالت ضعیف) دارد به این که مبدأ اشتقاقش، علت برای ثبوت حکم بر موصوف آن می‌باشد، مانند: ' اکرم رجلا عالما '، که وصف ' عالم '، دلالت ضعیف دارد بر این که علت اکرام رجل، وجود علم (مبدأ اشتقاق صفت عالمیت) است.
نکته اول:
دانشمندان اصولی قانونی دارند به نام ' تعلیق الحکم علی الوصف مشعر بعلیة منشأ اشتقاقه '؛ برای مثال، در جمله: ' اکرم انسانا عالما '، وجوب اکرام، به انسان عالم تعلق گرفته و دلالت می‌کند بر این که منشأ اشتقاق ' عالم ' (علم) در وجوب اکرام مدخلیت دارد. این گونه جملات اگر چه صراحت موجود در جملاتی مثل: ' اکرم زیدا لکونه عالما ' را نسبت به بیان علت حکم ندارد، ولی مشعر به علیت است؛ یعنی علیت از او استشمام می‌شود؛ به این معنا که علت وجوب اکرام انسان، همان عالمیت او است و وقتی ' عالمیت ' علت شد، حکم دایر مدار علت است، هم از نظر وجود و هم از نظر عدم؛ به این معنا که هر جا علت (مبدأ اشتقاق و وصف) بود، حکم هم هست و هر جا علت نبود، حکم هم نیست، چون وجود حکم منوط به وجود علت است.
اما منکران مفهوم وصف می‌گویند: ما نیز می‌پذیریم که تعلیق حکم بر وصف، مشعر به علیت است، اما مجرد اشعار کافی نیست و باید به درجه ظهور عرفی برسد.
نکته دوم:
اشعار، به معنای دلالت ضعیفی است که به حد ظهور عرفی نمی‌رسد و به این جهت حجیت ندارد؛ بر خلاف ظهور عرفی که حجت است.
منابع
- فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 502
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (263-264)
- اصول الفقه جلد 1 : صفحه 125
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه وصف مشعر علیت به زیرصفحه وصف مشعر علیت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.