طلب و اراده
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
طلب و اراده : اتحاد یا اختلاف طلب و اراده
بحث طلب و اراده، از مباحث کلامی است که به علم اصول راه پیدا کرده است و منشأ آن، اعتقاد ' اشاعره ' به کلام نفسی در خداوند است. آنها کلام نفسی را از صفات ذات و قدیم و مقابل کلام لفظی ـ که همان الفاظ حادث است ـ می‌دانند. اشاعره کلام نفسی را در مقابل دیدگاه ' معتزله ' و ' اهل حدیث ' که درباره ' حادث ' یا ' قدیم ' بودن کلام خدا نزاع داشتند، مطرح نموده و به تدریج دایره آن را توسعه داده و ادعا نمودند: کلام نفسی نه تنها درباره خداوند متعال ثابت است، بلکه در مورد انسان نیز تحقق دارد، و به این ترتیب، در جملات انشایی طلبی، کلام نفسی را ' طلب ' نامیدند و آن را با ' اراده ' متفاوت دانستند. این مسئله، منشأ این بحث اصولی شد که آیا اراده و طلب به یک معنا است یا خیر؛ یعنی آیا طلب دارای همان معنای اراده (شوق نفسانی مؤکد) است یا معنایی غیر از اراده ـ سعی برای تحصیل مطلوب در خارج، از طریق تحریک دیگری ـ دارد.
در این مورد چند دیدگاه وجود دارد:
1. مرحوم ' صاحب کفایه ' اعتقاد دارد: طلب و اراده اتحاد مفهومی دارند، هر چند کلمه ' اراده ' به علت کثرت استعمال، به طلب و اراده حقیقی، و لفظ ' طلب ' بر اثر کثرت استعمال، به طلب انشایی انصراف دارد. وی معتقد است که این دو، علاوه بر اتحاد مفهومی، اتحاد مصداقی نیز دارند؛
2. بیشتر متأخّران به اختلاف مفهومی و اتحاد مصداقی آن دو اعتقاد دارند؛ به این بیان که طلب، مبرّز و آشکار کننده اراده است نه عین آن، زیرا طلب از مقوله فعل، و اراده از مقوله کیف است.
3. عده‌ای همچون مرحوم ' نایینی ' به اختلاف طلب و اراده در مفهوم و مصداق اعتقاد دارند.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 30
- ایضاح الکفایة جلد 1 : صفحه (421-428)
- سیری کامل در اصول فقه جلد 3 : صفحه (263-268)
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه (220-226)
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 52
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 27
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اخص
وابسته
- اتحاد طلب و اراده، اوامر و نواهی، تغایر طلب و اراده، جبر و اختیار ( اصول فقه )، حرکت مباشری، نظریه تغایرطلب و اراده
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه طلب و اراده به زیرصفحه طلب و اراده/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 88
- اصطلاحات الاصول : صفحه 30
- المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 311، 321
- المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 264
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 220، 222، 223، 224، 225، 226، 228، 229، 230، 231، 232، 233، 245
- ایضاح الکفایة جلد 1 : صفحه (421-428)
- بحوث فی الاصول جلد -2 : صفحه 3، 54، 56
- بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 27
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 107
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 52
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 144، 146، 147، 148
- سیری کامل در اصول فقه جلد 3 : صفحه (263-268)
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 50، 51، 52
- کفایة الاصول : صفحه 84، 86، 87، 89
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 17
- مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 209
- منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 381، 382، 385
- نهایة الاصول : صفحه 88، 91، 92، 95
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 163، 164