تحجیر ( فقه )

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ تحجیر ( فقه )

◄ تحجیر با عجز احیا

◄ تحجیر مباشری موات

◄ تحجیر معدن

◄ تحجیر نهر

◄ تحجیر نیابتی موات

◄ تحجیر وکالتی موات

◄ تحجیر چشمه

◄ سنگ چینی موات

توضیح مفهومی

تَحجیر: انجام دادن کاری مانند سنگ‏چینی و دیوارکشی در زمین موات.

عنوان تحجیر نه عنوانی تعبّدی است که برای تعریف و توضیح آن به شرع رجوع شود و نه از موضوعات عرفی محدود به حد و مقیّد به قید خاص؛ از این‏رو، مفهوم آن بر حسب زمانها و مکانها و عادات مختلف است و مراد از آن به طور کلّی عبارت است از هر اقدامی که بیانگر قصد احیا باشد) ر احیاء موات (، در زمین موات) ر زمین موات (و معادن و مانند آن از آنچه ملحق به زمین موات است، مانند سنگ‏چینی اطراف آن، پی‏کنی، گود برداری، نصب میله و سیم کشی.

شروع به احیا قبل از تحقّق آن نیز تحجیر به شمار می‏رود، مانند کندن چاهی از چاههای قنات متروکی که حفر کننده قصد احیای آن را دارد. این اقدام نسبت به دیگر چاههای قنات و نیز زمین مواتی که پس از جریان آب قنات، با آن آبیاری می‏شود تحجیر محسوب می‏گردد.

قطع آب از نیزاری که آب و نی آن را فرا گرفته است و نیز اقدام به خاک برداری معدن پیش از پیدایی جوهر معدنی آن به قصد احیا، تحجیر محسوب می‏شود. 1

البتّه در تحقّق تحجیر، شرط است علاوه بر گویا بودن عمل بر قصد احیا، از نظر گستره نیز مورد احیا را دربر گیرد؛ به عنوان مثال در سنگ چینی، همه اطراف زمین، سنگ‏چینی شود ولی در مثل حفر یکی از چاههای قنات متروک - همان‏گونه که یادآور شدیم - این عمل به نظر عرف نشانه قصد احیای تمامی چاههای قنات و زمینهای مربوط به آن است. 2 از عنوان تحجیر در باب احیاء موات بحث شده است.

________________________________________

368

حکم: تحجیر موجب ثبوت حقّ اولویّت برای تحجیر کننده در محدوده تحجیر می‏شود. 3 چنان‏که از شرایط تملّک زمین موات آن است که کسی آن را تحجیر نکرده باشد؛ زیرا تحجیر کننده نسبت به احیا و تملّک آن اولویّت دارد و چنانچه غیر تحجیر کننده به ستم، آن را احیا کند مالک نخواهد شد. 4

البتّه مانع بودن تحجیر از احیا توسط دیگری، مشروط به توان تحجیر کننده برای احیا است. در فرض عجز از احیا، حقّ اولویّت پیدا نمی‏کند و دیگری می‏تواند نسبت به احیای آن اقدام نماید. تحجیر مقدار افزون بر توان نیز همین حکم را دارد. 5

بر تحجیر کننده زمین موات واجب است به احیای آن همّت گمارد و در صورت اهمال و به درازا کشیدن زمان احیا اگر دیگری بخواهد آن را احیا نماید به حاکم شرع رجوع می‏کند و او تحجیر کننده را به آباد کردن زمین یا دست برداشتن از آن مجبور می‏کند و با داشتن عذر موجّه برای تأخیر - مانند تأمین یا تعمیر ابزار کار - به مقدار لازم به او فرصت داده می‏شود. اگر در آن مدّت اقدام به احیا نکرد حقّش ساقط می‏گردد و دیگری می‏تواند آن را احیا کند. 6

حقّ تحجیر، نقل‏پذیر است؛ بنابر این جایز است در صلح، وجه المصالحه) ر صلح (و در بیع، ثمن قرار گیرد یا به ارث برده شود؛ لیکن فروختن آن صحیح نیست. 7 برخی صحّت بیع آن را بعید ندانسته‏اند. 8

در تحقّق تحجیر مباشرت شرط نیست؛ بدین جهت تحجیر از وکیل و اجیر نیز صحیح است و حقّ حاصل از عمل آن دو، از آنِ موکِّل و موجر است نه وکیل و اجیر. 9

1. منهاج الصالحین) خوئی (157 /2؛ مهذب الاحکام 2 241/23. جواهرالکلام 58 /38؛ تحریرالوسیلة 205 - 204 /2؛ مهذب الاحکام 3 242 - 241 /23 و 4. جواهر الکلام 60. 5 56 /38؛ منهاج الصالحین) خوئی (158 /2؛ مهذب‏الاحکام 6 244 - 243 /23. جواهر الکلام 61 - 59 /38؛ منهاج الصالحین) خوئی (7 159 /2. جواهر الکلام 59- 58 /38؛ مهذب‏الاحکام 8 243/23. تحریر الوسیلة 9 205 /2. منهاج الصالحین) خوئی (158 /2؛ تحریر الوسیلة 206 /2؛ مهذب الاحکام 244 /23.