حقیقت نسخ
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
حقیقت نسخ : فقدان مقتضی استمرار در دلیل منسوخ
در این که آیا حقیقت نسخ، رفع حکم است یا دفع آن، اختلاف وجود دارد؛ برخی، مانند مرحوم ' آخوند خراسانی ' اعتقاد دارند ' نسخ ' به حسب ظاهر و مقام اثبات، رفع و برداشتن یک حکم ثابت است، به گونه‌ای که اگر دلیل ناسخ مانع نمی‌شد، دلیل اول اقتضای ثبات و استمرار داشت؛ اما در حقیقت و به حسب مقام ثبوت، ' نسخ ' دفع حکم است نه رفع آن؛ یعنی دلیل اول دیگر بیش از این زمان، اقتضای ثبوت و استمرار نداشت.
این عده اعتقاد دارند نسخ در حقیقت، نوعی از تخصیص است، هر چند تخصیص در مورد افراد و نسخ در مورد ازمان می‌باشد.
بنابراین، معنای نسخ این است که حکمی در شرع ثابت بوده و مکلف‌به حسب ظاهر و اطلاق دلیل آن، تصور می‌کرده که این حکم استمرار دارد، اما در این جا دو مطلب وجود دارد:
1. مولا با دلیل ناسخ، آن چه را که مورد تخیل و اعتقاد مکلف بوده ابطال و آن اطلاق زمانی را مقید نموده است؛
2. اگر کسی به مولا اشکال کند که چرا از روز اول این مسئله را بیان نکردی، در جواب می‌گوید: مصلحت اقتضا نمی‌کرد از روز اول بگویم که حکم مثلا ً فقط تا ده سال ثابت است؛ یعنی مصلحت در این بود که در مقام بیان حکم نیز، آن را به صورت اطلاق استمراری مطرح کنم.
منابع
- سیری کامل در اصول فقه جلد 8 : صفحه 541
- سیری کامل در اصول فقه جلد 8 : صفحه 259
- ایضاح الکفایة جلد 3 : صفحه 512
- الموجز فی اصول الفقه جلد 1,2 : صفحه 214
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 3 : صفحه 659
- اصطلاحات الاصول : صفحه 268
- کفایة الاصول : صفحه 278
- مبادی فقه و اصول : صفحه 252
- معارج الاصول : صفحه 161
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 56
- المعجم الاصولی : صفحه 929
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حقیقت نسخ به زیرصفحه حقیقت نسخ/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 516
- اصطلاحات الاصول : صفحه 268
- اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 51، 53
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 3 : صفحه 277، 279، 282، 287، 288
- المحکم فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 271
- المعجم الاصولی : صفحه 929
- الموجز فی اصول الفقه جلد 1,2 : صفحه 214
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 412، 514
- ایضاح الکفایة جلد 3 : صفحه 512
- تقریرات اصول : صفحه 100
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 540
- سیری کامل در اصول فقه جلد 8 : صفحه 259، 541
- کفایة الاصول : صفحه 278
- مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 185
- مبادی فقه و اصول : صفحه 252
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 23
- معارج الاصول : صفحه 161
- منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 56
- منتقی الاصول جلد 3 : صفحه 220
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 3 : صفحه 659
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 552
- نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 156
- نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 156