آیه مباهله (علوم قرآنی )

توضیح مفهومی

آیه مباهله ( علوم قرآنی ) : آیه 61 آل عمران، در باره ماجرای نفرین پیامبر (ص) و مسیحیان نجران

به آیه 61 سوره آل عمران 'آیه مباهله' می‌گویند: «فَمَنْ حَآجَّکَ فِیهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءکَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءکُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءکُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَکُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةُ اللّهِ عَلَی الْکَاذِبِینَ»؛ «پس هر که در این (باره) پس از دانشی که تو را (حاصل) آمده با تو محاجه کند بگو بیایید پسرانمان و پسرانتان و زنانمان و زنانتان و ما خویشان نزدیک و شما خویشان نزدیک خود را فرا خوانیم سپس مباهله کنیم و لعنت‏خدا را بر دروغگویان قرار دهیم».

مباهله در اصل از ماده 'بهل' به معنای رها کردن و قید و بند را از چیزی برداشتن، و گاهی به معنای هلاکت و لعن و دوری از خدا است، و این نیز از نتایج رها شدن و واگذارشدن بنده به حال خویش است.

مباهله در اصطلاح به معنای نفرین‌کردن دو طرف به یکدیگر است؛ به این ترتیب که اگر یکی از طرفین نزاع در باره یک مسئله مهم مذهبی، قانع نشود، دو طرف در یک جا جمع شوند و به درگاه خدا تضرع کنند و از او بخواهند دروغگو را رسوا سازد و مجازات کند.

در آیه فوق، خداوند به پیامبر خود دستور داد که هر گاه پس از آن همه استدلال‌های روشن، کسی در باره الوهیت حضرت عیسی با تو مجادله کند، به او پیشنهاد مباهله کن که خویشان نزدیک خود را بیاورد و تو نیز خویشان نزدیک خود را دعوت کن و دعا کنید تا خداوند دروغگو را رسوا کند.

مباهله به این شکل تا آن زمان میان عرب سابقه نداشت، و این خود بهترین دلیل قطعی بر صدق دعوت پیامبر (ص) بوده است.

طبق روایات اسلامی، هنگامی که پای مباهله میان آمد، نمایندگان مسیحیان نجران از پیامبر (ص) مهلت خواستند تا در این باره بیندیشند. آنان پس از مشاوره با بزرگان خویش به این نتیجه رسیدند که اگر پیامبر اسلام (ص) با جمعیت و سر و صدا و… به مباهله آمد، با او مباهله کنند؛ ولی اگر با افراد بسیار محدودی از نزدیکان خود به میعادگاه آمد، از مباهله با او بپرهیزند و بدانند که او پیامبر است.

هنگامی که مسیحیان به میعادگاه آمدند، ناگاه دیدند پیامبر (ص) همراه علی و فاطمه و حسنین علیهم السلام به میعادگاه می‌آید، آنان پس از دیدن این صحنه، سخت به وحشت افتاده، از مباهله خودداری کردند و به شرایط 'ذمه' تن دادند.

مفسران و محدّثان شیعه و اهل‌سنّت تصریح کرده‌اند که آیه مباهله در حق اهل‌بیت پیامبر (ع) نازل شده است، و پیامبر (ص) تنها فرزندانش حسن و حسین علیهما السلام و دخترش فاطمه (س) و علی (ع) را همراه خود به میعادگاه برد. بنابراین، منظور از 'ابنائنا' در آیه منحصراً حسن و حسین علیهما السلام، و 'نسائنا' فاطمه (س) و منظور از 'أنفسنا' تنها علی (ع) بوده است. احادیث فراوانی در این زمینه نقل شده است.

منابع

1. تفسیرروح المعانی جلد 3 : صفحه (299-303)
2. تفسیر نمونه جلد 2 : صفحه 437
3. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه (222-244)
4. التفسیر الکبیر جلد 8 : صفحه (80-82)
5. تفسیرالبیضاوی (انوار التنزیل و اسرار التاویل) جلد 2 : صفحه 261

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه مباهله ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 061 آل عمران

اعم

اسامی آیات، سوره آلعمران

وابسته

قصه مباهله

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه مباهله (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه مباهله (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسباب النزول : صفحه 67
• الایمان و الکفر فی الکتاب و السنة جلد 1 : صفحه 251
• التفسیر الکبیر جلد 8 : صفحه (80-82)
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 3 : صفحه (222-244)
• تفسیر نمونه جلد 2 : صفحه 437
• تفسیرالبیضاوی (انوار التنزیل و اسرار التاویل) جلد 2 : صفحه 261
• تفسیرروح المعانی جلد 3 : صفحه (299-303)
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 42
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 430
• نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 3 : صفحه (222-244)