حکمت نسخ حکم

توضیح مفهومی

حکمت نسخ حکم : علل نسخ مفاد بعضی از آیات قرآن و علل بقای تلاوت آن‌ها

حکمت نسخ در برخی موارد، به روش تربیتی اسلام برای رشد و کمال امت برمی‌گردد. وقتی اسلام آمد، مردم عقاید و عادات خاصی داشتند و نمی‌خواستند یا نمی‌توانستند از آن‌ها دست بردارند و می‌پنداشتند اگر آن عقاید، آداب و رسوم را رها و از اسلام پیروی کنند یک نوع نقصی دامنگیر آن‌ها خواهد شد؛ لذا احکام اسلام به تدریج نازل می‌شد و کم‌کم احکام جدید می‌آمد و احکام قبلی را نسخ می‌کرد تا این که تمام احکام اسلام نازل شد و اسلام به کمال رسید؛ مانند حکم خمر که به‌تدریج آمد تا سرانجام حرمت آن اعلام شد.

برخی، برای نسخ حکم اقسامی برشمرده و حکمت نسخ هر یک را ذکر کرده‌اند:

أ. نسخ حکم آسان به سخت، که حکمت آن تدریج در حکم و ایجاد آمادگی در مردم برای دریافت حکم اصلی است.

ب. نسخ حکم سخت به آسان که حکمت آن رفع مشقت از مردم و اظهار فضل و رحمت الهی است.

ج. نسخ حکم آسان به آسان.

د. نسخ حکم سخت به سخت، که حکمت این دو قسم آزمایش بندگان و شناخت مؤمن از منافق است.

در باره علل بقای تلاوت برخی آیات پس از نسخ محتوای آن‌ها نیز چنین گفته‌اند:

1. حکمت نسخ حکم و بقای تلاوت این است که قرآن علاوه برتلاوت برای شناخت و فهم احکام به‌قصد ثواب هم قرائت می‌شود.

2. نسخ، بیشتر اوقات برای تخفیف در تکالیف و رفع مشقت از مکلفان است و باقی ماندن تلاوت آیات منسوخ‌الحکم، برای یادآوری نعمت رفع مشقت است.

3. نسخِ حکم و بقای تلاوت، حقانیت دین اسلام، صداقت پیامبر (ص) و توحید را ثابت می‌کند. همچنین بلاغت و اعجاز قرآن را هم می‌رساند.

منابع

1. البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 37
2. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 213
3. الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 77
4. بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 121
5. التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 269

اصطلاح‌نامه

اعم

حکمت نسخ قرآن

وابسته

نسخ حکم

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حکمت نسخ حکم به زیرصفحه حکمت نسخ حکم/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسباب النزول جلد 2 : صفحه 46
• الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 77
• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه 37
• البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 46
• التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 269، 273، 407
• بصائر ذوی التمییز فی لطائف الکتاب العزیز جلد 1 : صفحه 121
• شناخت قرآن : صفحه 278
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 213