ماهیت ( اصول فقه )

توضیح مفهومی

ماهیت ( اصول فقه ) : حقیقت شیء، یا پاسخ سؤال از چیستی شیء

کلمه ماهیت، در اصل ' ماهویت ' بوده که ' یا ' ی آن نسبت و ' تا ' ی آن مصدریه است. ' واو ' آن بدل به ' یا ' و ' یا ' در ' یا ' ادغام و '‌ها ' مکسور گردیده است.

برخی نیز گفته‌اند: ماهیت از ' ما هو ' است. و نیز گفته‌اند: ماهیت، مرکب از ' ما ' ی استفهامیه و ' یا ' ی نسبت و ' تای ' مصدریه است و همزه زاید بعد از الف به '‌ها ' تبدیل شده است، چنان که برخی اوقات به جای ماهیت ' مائیت ' گفته می‌شود.

ماهیت یا چیستی، آن است که در جواب ' ما هو؟ ' (آن چیست؟) گفته می‌شود (الماهیة ما یقال فی جواب ما هو) ، مثلا ًوقتی متحرکی را از دور می‌بینیم و درست تشخیص نمی‌دهیم، می‌پرسیم: ' آن چیست که حرکت می‌کند؟ '، کسی که دید و بینایی قوی دارد، می‌گوید: ' آهو است ' و ماهیت آن را بیان می‌کند. ' ما ' یی که از ماهیت سؤال می‌کند، ' ما ' ی حقیقیه است نه ' ما ' ی شارحه. در فلسفه، طرفداران نظریه اصالت وجود، ماهیت را حد وجود و امری اعتباری می‌دانند.

ماهیت به معنای دیگری هم به کار می‌رود و آن ' ما به الشیء هو هو ' است؛ یعنی آن چه حقیقت شیء را تشکیل می‌دهد.

ماهیت به این معنا بر وجود هم قابل اطلاق است، ولی ماهیت به معنای اول در مقابل وجود است.

برای ماهیت سه اعتبار لحاظ شده است:

1. ماهیت به شرط شیء؛ مثل: عتق رقبه به شرط مؤمنه بودن ـ که به آن ' ماهیت مخلوط ' هم می‌گویند،

2. ماهیت به شرط لا؛ مثل: شکسته بودن نماز مسافر به شرط عدم عصیان؛

3. ماهیت لابشرط؛ مثل لابشرط بودن وجوب نماز برای انسان آزاد، که به این قسم لابشرط قسمی و ماهیت مجرد و مطلق هم گفته می‌شود.

به اعتبار دیگر، ماهیت به ماهیت بسیطه و ماهیت مرکبه تقسیم می‌شود.

منابع

1. فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 566
2. اصول الفقه جلد 1 : صفحه 170
3. تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 526
4. فرهنگ معارف اسلامی جلد 4 : صفحه (108-110)
5. دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 86
6. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

اسم جنس

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ماهیت ( اصول فقه ) به زیرصفحه ماهیت ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 523، 525، 526، 528
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه 170، 171، 177
• الاصول جلد 5 : صفحه 6
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 398، 399
• الفوائد الحائریة : صفحه 101
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 2 : صفحه 368
• المحصول فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 9
• المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 593، 595، 597، 599، 604
• المحصول فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 9، 13، 245
• المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 16
• انوار الاصول جلد 1 : صفحه 530
• بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 403، 404، 406
• تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 526، 527، 528
• حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 325
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 86، 87، 88
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 42، 196
• فرهنگ معارف اسلامی جلد 4 : صفحه (108-110)، (110-108)
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 566
• فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 566، 568، 571، 572
• مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 493
• منتقی الاصول جلد 3 : صفحه 408
• نهایة الاصول : صفحه 372
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 561