مشتق ( ادبی )

توضیح مفهومی

مشتق ( ادبی ) : لفظ گرفته شده از لفظ دیگر با تناسب در معنا و ترتیب حروف

مشتق، در اصطلاح ادیبان، هر لفظی را گویند که از لفظ دیگر گرفته شده، مشتمل بر حروف اصلی آن باشد و در اصل معنا با آن تناسب داشته و در ترتیب حروف نیز با آن موافق باشد، امّا از لحاظ هیئت با آن اختلاف داشته باشد، مانند: ' ضارب ' که از ' یضرب ' گرفته شده و حروف اصلی آن را نیز (ض، ر، ب) به ترتیب دارا است، و در معنا نیز متناسب با آن است، ولی هیئت آنها با هم فرق دارد.

نکته:

اشتقاق، به معنای گرفتن لفظی دیگر از یک لفظ، به شرط مناسبت آن دو در معنا و ترتیب حروف اصلی، و مغایرت آنها در صیغه است. اشتقاق، به صغیر، کبیر و اکبر تقسیم شده است، اما هرگاه اشتقاق به طور مطلق استعمال شود، به اشتقاق صغیر انصراف دارد.

در اشتقاق صغیر، میان دو لفظ تناسب در حروف اصلی و ترتیب وجود دارد، مثل: اشتقاق ' ضرب ' از ' ض، ر، ب '.

در اشتقاق کبیر، میان دو لفظ تناسب در لفظ و معنا وجود دارد، اما تناسب در ترتیب وجود ندارد، مثل: ' جبذ ' و ' جذب '.

در اشتقاق اکبر، میان دو لفظ فقط در مخرج تناسب وجود دارد، مثل: ' نحق ' و ' نعق ' .

منابع

1. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 198
2. منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 195
3. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «مشتق ( ادبی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

مشتق صرفی، مشتق نحوی

اعم

واجب ( اصول فقه )

وابسته

اشتقاق، جوامد، مشتق ( اصول )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مشتق ( ادبی ) به زیرصفحه مشتق ( ادبی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 52
• اصطلاحات الاصول : صفحه 245
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه 58
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 287
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 237، 329
• المحکم فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 225
• انوار الاصول جلد 1 : صفحه 155
• تحریرالمعالم : صفحه 37
• تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 98
• شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه (120-121)
• شرح البدخشی (به ضمیمه شرح الاسنوی) جلد 1 : صفحه 262
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 42
• مبادی الوصول الی علم الاصول : صفحه 66
• معارج الاصول : صفحه 49
• منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 329
• منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 1 : صفحه 195، 198
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 123