آیه حیض (علوم قرآنی )

توضیح مفهومی

آیه حیض ( علوم قرآنی ) : آیه 222 بقره، در باره اجتناب از آمیزش با زنان در حالت حیض

به آیه 222 سوره بقره «آیه حیض» گفته می‌شود: «وَ یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْمَحِیضِ قُلْ هُوَ أَذیً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِی الْمَحِیضِ وَ لا تَقْرَبُوهُنَّ حَتَّی یَطْهُرْنَ فَإِذا تَطَهَّرْنَ فَأْتُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَ یُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ»؛ «و از تو، در باره خون حیض سؤال می‏کنند، بگو: ' چیز زیانبار و آلوده‏ای است'، از این رو در حالت قاعدگی، از زنان کناره‏گیری کنید! و با آنها نزدیکی ننمایید، تا پاک شوند! و هنگامی که پاک شدند، از طریقی که خدا به شما فرمان داده، با آنها آمیزش کنید! خداوند، توبه کنندگان را دوست دارد، و پاکان را (نیز) دوست دارد».

شأن نزول: زنان در هر ماه به مدت حد اقل سه روز و حد اکثر ده روز قاعده می‏شوند، و آن عبارت از خونی است که با اوصاف خاصی که در کتب فقه آمده از رحم زن خارج می‏گردد، زن را در چنین حالی 'حائض'، و آن خون را خون حیض می‏گویند، آیین کنونی یهود و نصارا احکام ضد یکدیگر در مورد آمیزش مردان با چنین زنانی دارند که برای هر کس حالت استفهام ایجاد می‏نماید. جمعی از یهود می‏گویند معاشرت مردان با اینگونه زنان مطلقا حرام است هر چند که به صورت غذا خوردن سر یک سفره و یا زندگی در یک اطاق باشد، مثلا می‏گویند جایی که زن حائض بنشیند مرد نباید بنشیند، اگر نشست باید لباس خود را بشوید و الا نجس است، و نیز اگر در رختخواب او بخوابد لباس و بدن را باید شستشو دهد.

در مقابل این گروه نصارا هستند که می‏گویند: هیچ گونه فرقی میان حالت حیض زنان و غیر حیض نیست، همه گونه معاشرت حتی آمیزش جنسی با آنان بی مانع است! مشرکین عرب به خصوص آنها که در مدینه زندگی می‏کردند، کم و بیش به خلق و خوی یهود انس گرفته بودند و با زنان حائض مانند یهود رفتار می‏کردند و در زمان عادت ماهیانه از آنها جدا می‏شدند، همین اختلاف در آیین و افراط و تفریط‌های غیر قابل گذشت سبب شد که بعضی از مسلمانان از پیغمبر اکرم ص در این باره سؤال کنند، در پاسخ آنان این آیه نازل شد.

قرآن، خون حیض را اذی (چیز آلوده یا زیان‏آور) معرفی کرده است، و در حقیقت این جمله، فلسفه حکم اجتناب از آمیزش جنسی زنان را در حالت قاعدگی بیان می‏کند، زیرا آمیزش در چنین حالتی، علاوه بر اینکه تنفرآور است، زیانهای بسیاری به بار می‏آورد که طب امروز نیز آن را اثبات کرده، از جمله احتمال عقیم شدن مرد و زن، و ایجاد یک محیط مساعد برای پرورش میکرب بیماری‌های آمیزشی (مانند سفلیس و سوزاک) و نیز التهاب اعضاء تناسلی زن و وارد شدن خون آلوده به داخل عضو تناسلی مرد و غیر اینها که در کتب طب آمده است، لذا پزشکان، آمیزش جنسی با چنین زنانی را ممنوع اعلام می‏کنند.

اصولا خونی که هنگام عادت ماهیانه دفع می‏شود، خونی است که هر ماه در عروق داخلی رحم، برای تغذیه جنین احتمالی جمع می‏گردد، زیرا می‏دانیم رحم زن در هر ماه تولید یک تخمک می‏کند، و مقارن آن عروق داخلی رحم به عنوان آماده باش برای تغذیه نطفه مملو از خون می‏شود، اگر در این موقع که تخمک وارد رحم می‏شود، اسپرم که نطفه مرد است در آنجا موجود باشد، تشکیل نطفه و جنین می‏دهد و خونهای موجود در عروق رحم صرف تغذیه آن می‏شود، در غیر این صورت، بر اثر پوسته پوسته شدن مخاط رحم، و شکافتن جدار رگها، خون موجود خارج می‏شود و این همان خون حیض است، و از اینجا دلیل دیگری برای ممنوع بودن آمیزش جنسی در این حال به دست می‏آید، زیرا رحم زن در موقع تخلیه این خونها هیچ گونه آمادگی طبیعی برای پذیرش نطفه ندارد و لذا از آن صدمه می‏بیند.

جمله «یطهرن» به گفته بسیاری از مفسران به معنای پاک شدن زنان از خون حیض است، و اما جمله «فَإِذا تَطَهَّرْنَ» را بسیاری به معنای غسل کردن گرفته‏اند، بنا بر این طبق جمله اول، هنگام پاک شدن از خون، آمیزش جنسی جایز است هر چند غسل نکرده باشد و طبق جمله دوم، تا غسل نکند جایز نیست.

جمله 'مِنْ حَیْثُ أَمَرَکُمُ اللَّهُ' (از آن طریق که خداوند دستور داده) می‏تواند تاکیدی بر جمله قبل باشد، یعنی فقط در حال پاکی زنان، آمیزش جنسی داشته باشید نه در غیر این حالت، و ممکن است مفهوم وسیع‏تر و کلی‏تری از آن استفاده کرد، یعنی بعد از پاک شدن نیز، آمیزش باید در چهار چوب فرمان خدا باشد، این فرمان می‏تواند فرمان تکوینی پروردگار یا فرمان تشریعی او باشد زیرا خداوند برای بقای نوع انسان، جاذبه مخصوصی در میان دو جنس مخالف نسبت به یکدیگر قرار داده، و به همین دلیل آمیزش جنسی لذت خاصی برای هر دو طرف دارد، ولی مسلم است که هدف نهایی بقاء نسل بوده، و این جاذبه و لذت مقدمه آن است. بنابراین، لذت جنسی باید تنها در مسیر بقای نسل قرار گیرد، و به همین جهت استمناء و لواط و مانند آن، نوعی انحراف از این فرمان تکوینی، و ممنوع است.

و نیز ممکن است مراد امر تشریعی باشد، یعنی بعد از پاک شدن زنان از عادت ماهانه، باید جهات حلال و حرام را در حکم شرع در نظر بگیرید.

بعضی نیز گفته‏اند: مفهوم این جمله ممنوع بودن آمیزش جنسی با همسران از غیر طریق معمولی می‏باشد، ولی با توجه به اینکه در آیات گذشته سخنی از این مطلب در میان نبوده، این تفسیر مناسب به نظر نمی‏رسد.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 2 : صفحه 137
2. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 2 : صفحه 564
3. الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 1 : صفحه 258

اصطلاح‌نامه

اعم

اسامی آیات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه حیض (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه حیض (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 1 : صفحه 258
• تفسیر نمونه جلد 2 : صفحه 137، 140
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 2 : صفحه 546، 564